Hoe kom je als alleenstaande starter ooit aan een koophuis?!

8 op de 10 jongeren twijfelen of ze ooit nog een huis kunnen kopen. ‘Je moet echt veel zakken geld uit alle hoeken en gaten bij elkaar sprokkelen om tegenwoordig – zeker als alleenstaande – een huis te kunnen kopen. Dan zakt zeker de moed in je schoenen.’ Hoe kom je aan een starterswoning?

'Al aan een rijke vriend gedacht?', vraagt Minister van Volkshuisvesting Hugo de Jonge afgelopen weekend op een bijeenkomst over de wooncrisis aan een jongedame die haar zorgen over het kopen van een woning met hem deelt. 'De seksistische suggestie om golddigger te worden, schokt het publiek en de presentator. Omdat de vrouw het antwoord van De Jonge niet verstond herhaalt hij het ook nog een keer. Zij maakt daarop duidelijk dat ze de opmerking voortdurend te horen krijgt als ze de wooncrisis aankaart', schrijft Joop. Even later maakt hij op Twitter excuses voor de 'misplaatste grap'.

En zij is niet de enige met grote zorgen over de positie van alleenstaande starters op de woningmarkt. ‘Ik werk fulltime als leerkracht voor groep 1 in Rotterdam-Noord. Ik ben ruim een jaar geleden afgestudeerd van het zij-instroomtraject van de Pabo. Ik sta nu dus iets meer dan een jaar zelfstandig voor de klas’, vertelt Anne Korten bij Kassa. Een paar weken geleden ging haar relatie uit: ‘Hij was de hoofdhuurder. Dus ik moet helaas op zoek naar een andere woning. Momenteel logeer ik bij een vriendinnetje. Ik zou het liefst in Rotterdam blijven wonen. Waar precies maakt me niet per se uit. Ik zou graag willen kopen, omdat je dan toch wat opbouwt. Als ik zou gaan huren zit ik in de vrije sector. Daar zijn huurkosten hoger dan je hypotheeklasten zouden zijn.’

Kopen blijkt lastig, ook voor Anne. De kans op een huis is in veel gemeentes namelijk nihil voor alleenstaande starters met een modaal salaris (dat is rond de 38.000 euro) en zonder enorme spaarrekening of vermogende ouders, aldus Kassa. Anne verdient 42.000 euro bruto per jaar. Met dat salaris kan zij bij de bank rond de 153.000 euro lenen. ‘Dat valt mij heel erg tegen. Ik had verwacht dat als ik fulltime zou gaan werken in een maatschappelijk beroep, ik meer zou kunnen lenen.’

Voor 153.000 euro is er weinig aanbod. De woningprijzen zijn in de afgelopen drie jaar met ongeveer veertig procent gestegen. En het woningaanbod is enorm gedaald. Sterker nog: de krapte was nog nooit zo groot, volgens Peter Boelhouwer, hoogleraar woningmarktbeleid. Anne: ‘Op Funda kwamen er vijftien zoekresultaten naar boven, waarvan dertien parkeergarages, een studio van achtentwintig vierkante meter en een woning aan een hele drukke straat met een bovengrondse metro ernaast.’ Anne schrikt van het aanbod. ‘Ik vind het heel schrikbarend dat er van de zoekresultaten zoveel parkeergarages zijn en zo weinig keuze uit woningen.’ De studieschuld van Anne (in totaal zo’n 26.000 euro) werkt ook niet mee. Zonder deze schuld zou ze 186.000 euro kunnen lenen. Dan zou de keuze al iets groter worden.

Anne is geen uitzonderingsgeval. Uit onderzoek van Independer blijkt dat alleenstaande starters tot vijfendertig met een modaal inkomen, en die een huis willen kopen van rond de zestig vierkante meter, fors eigen geld mee moeten nemen. ‘Dat is zelfs bijna verdubbeld ten opzichte van drie jaar geleden, toen we dit onderzoek ook hebben gedaan’, aldus Marga Lankreijer van Independer. Een alleenstaande starter met een modaal inkomen moet momenteel pakweg een heel bruto jaarinkomen aan spaargeld meenemen in de aankoop van een huis. ‘Dus 38.000 euro gemiddeld aan eigen geld om een woning aan te kopen.’

Het verschilt per gemeente hoeveel eigen geld er meegenomen moet worden. Om die verschillen inzichtelijk te maken heeft Independer een interactieve kaart gemaakt waarop te zien is hoeveel jij in jouw gemeente aan eigen geld mee moet nemen. In de provincie Utrecht is er geen enkele gemeente meer waar je met minder dan 38.000 euro aan eigen geld aan een koopwoning komt. Amsterdam spant de kroon met 253.000 euro. En daar zit nog niet eens het bedrag bij dat tegenwoordig nodig is om te overbieden. ‘Wij zien dagelijks gebeuren dat er tienduizenden euro’s worden overboden. Dat moet je ook als eigen geld meenemen.’ Dat komt boven op het eigen geld dat je als starter sowieso al nodig had. ‘Dan ben je dubbel gedupeerd als starter’, aldus Lankreijer.

En dat is nog niet alles. Tel daar nog eens vijfduizend euro bij op voor bijkomende kosten bij het kopen van het huis. ‘De bank financiert alleen de waarde van de woning. Alles daarboven moet je dus als eigen geld meenemen. Denk aan de taxatiekosten, de afsluitkosten voor de hypotheek, de notariskosten en de makelaar.’ Het is daarom de vraag of Anne een huis zou kunnen kopen in haar eigen stad. ‘Ik voel me verbonden met mijn wijk en mijn stad. Ik zou het echt heel jammer vinden als ik door mijn huissituatie mijn werk niet meer kan doen op de school waar ik eigenlijk net aan het opbouwen ben.’

Belasting overwaarde
Om de starters een eerlijkere kans te geven, moet er iets gebeuren aan de positie van de zogenaamde doorstromers, vindt Boelhouwer. Doorstromers zijn mensen die al huisbezitter zijn en die met de overwaarde op hun huis een nieuwe duurdere woning kunnen kopen. ‘Eigenlijk subsidiëren we dat continu.’ Er is op dit moment geen belasting op de vermogensstijging. En dat terwijl huiseigenaren de afgelopen twee jaar meer verdienen met de woningstijging dan met werken. ‘Dat is iets wat je eigenlijk niet wilt', volgens Boelhouwer.

Ondersteuning
Zodra er zou worden gestart met het heffen van belasting op vermogensstijging (wat in sommige andere landen overigens wel zo is) kan het geld dat dat oplevert – een paar miljard – de kloof dichten. ‘Je kan het gebruiken om de belasting op de armen te verlagen of inzetten om starters te ondersteunen. (…) we moeten zorgen dat er meer woningen komen en dat men ook meer betaalbare woningen organiseert.’