Zo klonk Nederland | Vroege Vogels Podcast

De tweede reeks van de podcastserie ‘Zo klonk Nederland’ zet de tijdreis door de natuur voort. We beginnen vijf miljoen jaar geleden. Het klimaat is subtropisch en Nederland bestaat voornamelijk uit zee. De grootste roofvis die ooit bestaan heeft zwemt hier rond, een tot twintig meter grote haai die jaagt op walvissen: de megalodon. Boven de zee vliegen albatrossen en harlekijneenden. In het zuidoosten van Nederland ligt een uitgestrekt kustmoeras. In de lucht leven vliegende eekhoorns en tussen de bomen zie en hoor je tapirs en mastodonten: een soort olifanten.

#2- Zo klonk Nederland afl. 2: Mastodont en drietenig paard Het is vier miljoen jaar geleden. Nederland bestaat nog steeds voornamelijk uit zee, met in het zuidoosten ondoordringbare moerasbossen. De zomers zijn warm en de winters gematigd.  Maar abrupte temperatuurschommelingen zijn aanstaande en zullen leiden tot grote veranderingen.   

#1 - Zo klonk Nederland afl. 1: Tapir en Megalodon We beginnen dit tweede seizoen vijf miljoen jaar geleden. Het grootste deel van ons land ligt onder water. Alleen in het zuidoosten vinden we land. Nou ja, land... Hier ligt een vrijwel ondoordringbaar en kletsnat bos, waar je als je even niet oppast eindigt als moeraslijk.  

In de nieuwe Vroege Vogels podcast ‘Zo klonk Nederland’ maken we een tijdreis door de natuur. Van steppe tot stad en van mammoet tot halsbandparkiet. Klimaat en landschap veranderen voortdurend, en dieren komen en gaan. Maar wat hoor je precies als je rondloopt in de ijstijd, als er mammoeten en leeuwen rondstruinen? Hoe klinkt een middeleeuws bos, waar de laatste elanden van het land hun best doen de opkomende mens te overleven? Welke natuurgeluiden zijn de afgelopen 100.000 jaar verdwenen en welke zijn ons land rijker ?

#8 - Zo klonk Nederland afl. 8: oernatuur in een door mensen gedomineerd land Het is 2023. Op het platteland is het nog steeds stil. Maar zoals de afgelopen honderdduizend jaar is gebleken, komen er altijd weer nieuwe natuurgeluiden bij, van dieren die ons land binnenwandelen, vliegen of kruipen, óf die een handje worden geholpen door de mens.

#7 - Zo klonk Nederland afl. 7: het wordt steeds stiller Rond het jaar 1600 neemt de mens het landschap over. Er is bijna geen land meer dat niet door de mens gebruikt wordt. Bevers en kroeskoppelikanen verdwijnen, maar andere dieren vinden een mooie leefomgeving. 

#6 - Zo klonk Nederland afl. 6: omslag in de middeleeuwen De Romeinen worden door de Germanen teruggedrongen. De bevolking neemt af, gebieden worden verlaten en de natuur keert terug. Maar rond het jaar 1000 komen er weer mensen en worden er grote stukken bos gekapt. 

#5 - Zo klonk Nederland afl. 5: oprukkend veen en binnenvallende Romeinen Het is 4.000 jaar geleden. In het westen wordt het steeds natter: door de stijgende zeespiegel ontstaan er uitgestrekte veengebieden. Duizenden jaren lang breidt het veen zich uit. 

#4 - Zo klonk Nederland afl. 4: loofbossen en hunebedden Het is 12.500 jaar geleden. Voor even is het weer ongelooflijk koud in ons land. De naaldbossen verdwijnen, en voor zo’n duizend jaar is Nederland weer een open toendra. Daarna schiet de temperatuur omhoog. 

#3 - Zo klonk Nederland afl. 3: van toendra naar taiga - Het is vijftienduizend jaar geleden. Het is al iets warmer, maar nog altijd koud. Vergeleken met enkele duizenden jaren terug is het vooral natter. 

#2 - Zo klonk Nederland afl. 2: de poolwoestijn - Het is 50.000 jaar geleden. Langzamerhand wordt het steeds kouder op de mammoetsteppe. De winters worden steeds ijziger.

#1 - Zo klonk Nederland afl. 1: de mammoetsteppe - We beginnen onze tijdreis door de natuurhistorie van Nederland in de laatste ijstijd, zo’n 100.000 jaar geleden. Ons land ligt midden in de mammoetsteppe.

Het derde seizoen van de podcast “Vroege Vogels en andere dieren” wordt gepresenteerd  door Anneke Naafs van Vroege Vogels. Zij ontvangt elke week meerdere gasten om te vertellen over een bijzondere gebeurtenis uit de natuur die je nú kunt zien of horen, maar waar je zeker weten nog niet alles over weet. Zoals het begin van het broedseizoen van de weidevogels, de kwakende boomkikker en de symboliek van de kraanvogel. De laatste drie podcasten over de Verdwenen Beer zijn gemaakt door Henny Radstaak.

Elke week staat een ander natuurfenomeen centraal. Elke zaterdag is deze speciale podcast te beluisteren via de NPO Radio1 of via je favoriet Podcast App:

En wil je zelf een natuurgebeurtenis nomineren om in het spotlicht van onze podcast te komen? Dat kan door bijvoorbeeld een mailtje te sturen of via onze sociale kanalen.

De vierde serie van podcast “Vroege Vogels en andere dieren”

#9 - De Verdwenen Beer (3) Anno nu zou een natuurgebied als De Beer nooit meer zonder slag of stoot kunnen verdwijnen, wordt wel gezegd. Toch leveren inwoners van Rozenburg nog bijna dagelijks strijd voor behoud van de weinige natuur die er nog is op de Landtong Rozenburg.

#8 - De Verdwenen Beer (2) Het unieke natuurgebied ‘De Beer’ moest ruim 60 jaar geleden wijken voor de uitbreiding van de Rotterdamse haven. In dit deel: wat is er nog voor natuur te vinden in de huidige Europoort?

#7 - De Verdwenen Beer (1) Henny Radstaak gaat op zoek naar de verhalen over het verdwenen vogeleiland ‘De Beer’, dat ruim 60 jaar geleden moest wijken voor de uitbreiding van de Rotterdamse haven. Hoe kon zo'n uniek natuurgebied zonder slag of stoot van de kaart geveegd worden?

#6 - Het is druk geworden in de natuur! In coronatijd hebben we massaal de heilzame effecten van de natuur ontdekt. Da’s mooi voor ons, maar natuurgebieden worden overspoeld door bezoekers. Hoe beschermen we de natuur én blijven we ervan genieten?

#5 - Wat doen die grote grazers eigenlijk in de natuur? Konikpaarden, galloways, waterbuffels en wisenten: er lopen nogal wat grote grazers rond in Nederland. Deze wilde dieren zijn de beheerders van onze natuurgebieden. Waarom zijn ze zo belangrijk?

#4 - Hoe gaat het met ons water? Nederland is de slechtste van de klas op het gebied van waterkwaliteit in Europa. Hoe heeft dit zover kunnen komen? En wat kunnen we eraan doen?

#3 - Verdwijnt het konijn uit Nederland? Bijna iedereen heeft ze wel een keer in het wild gezien: konijnen. Maar die kans wordt steeds kleiner: het gaat erg slecht met het konijn. Hoe komt dat? En hoe helpen we ze een handje?

#2 - Hoe dieren elkaar verleiden. Kleurrijke verenkleden, virtuoze zang en uitgebreide dansrituelen: in het dierenrijk wordt groots uitgepakt om de beste partner aan de haak te slaan.

#1 - Grensmaas: van stinkende rivier tot bijzondere natuur. Hoe werd de Grensmaas van een stinkende rivier tot een uniek onderdeel van de bijzondere Limburgse natuur? 

De derde serie van podcast “Vroege Vogels en andere dieren”

#6 - Verdringen de honingbijen de wilde bijen? Iedereen kent de honingbij wel, maar wist je dat er in totaal 360 verschillende soorten wilde bijen zijn? Wat is precies het verschil tussen honing- en wilde bij? En waarom zijn dijken zo belangrijk voor insecten?

#5 - De bijzondere boomkikker! Klein, grasgroen, zuignapjes aan de tenen en ze hebben een grote mond waar veel kabaal uit kan komen: boomkikkers.

#4 - Exoten, ramp voor ecologie en economie? Invasieve exoten, zoals de Japanse Duizendknoop en de Amerikaanse Rivierkreeft, vormen een gevaar voor ons ecosysteem. Wat kunnen we er tegen doen?

#3 - Schoonheid en symboliek van de kraanvogel! Waarom spreekt de kraanvogel zo tot de verbeelding? Hoe komt het dat de kraanvogel in Japan zo'n belangrijk symbool is?

#2 - De natuur van de Hollandse Waterlinie! Forten van de Hollandse Waterlinie werden gebouwd ter verdediging van ons land en de natuur speelde een grote rol. Bomen en struiken werden neergezet als beschutting, als ‘prikkeldraad’ of voor hakhout. Wat voor rol spelen die forten voor de natuur?

#1 - Jochem Myjer en de grutto! De grutto is onze nationale vogel, maar - net zoals met andere weidevogels - gaat het niet zo goed met hem. Wat gaat er mis? Wat kunnen we doen? Met komiek en gruttofan Jochem Myjer, filmmaker Ruurd Jelle van der Leij en PhD-student Renée Veenstra.

De tweede serie van podcast “Vroege Vogels en andere dieren”

#14 -LHBTQI+ in de dierenwereld! Twee mannelijke flamingo’s die voor de kuikens zorgen, anemoonvissen die van geslacht veranderen en slakken die man en vrouw tegelijk zijn. In deze aflevering alles over LHBTQI+ in de dierenwereld.

#13 - Ratten en vliegende ratten! Waarom zijn ratten en vliegende ratten - de bijnaam voor stadsduiven - eigenlijk heel slim?

#12 - Slangen: het venijn in de staart? Welke soorten slangen zijn er in Nederland? Welke zijn giftig? Waarom is onderzoek naar slangengif zo belangrijk? Hoe gaat het met de slangen in Nederland? 

#11 - Geit helpt kip, sociaal of niet? Welke dieren zijn nou sociaal en welke totaal niet? Doen ze het voor zichzelf of echt om de ander te helpen?

#10 - Vleermuizen zijn voor velen mysterieuze dieren. Ze komen veel voor in griezelfilms, ze kunnen snel vliegen, ze zijn actief in de nacht en daardoor zien we ze niet vaak. Tijd dus om alles over de vleermuis te bespreken.

#9 - Zonder bunzing, hermelijn en wezel zouden we giga veel muizen hebben! Waarom heeft de hermelijn een witte vacht? Waarom zouden we zoveel muizen hebben als kleine roofdieren als bunzing, hermelijn en wezel er niet zouden zijn?

#8 - Paddenstoelen hebben hun eigen internet Hoe werkt het ‘wood wide web’? Hoe groeien paddenstoelen? En hoe werkt het met schimmels?

#7 - Langer leven? Ga in winterslaap! Hoe overleven de dieren de winterslaap? Hoe komt het dat ze hierdoor langer leven? En waarom gaat de mens niet in winterslaap?

#6 - De natuurlijke tuin, het voedselbos en waarom je bomen moet planten in de herfst. Waarom moeten we allemaal natuurlijk gaan tuinieren? En zijn voedselbossen het landbouwalternatief van de toekomst? Anneke Naafs is in het Voedselbos Ketelbroek met eigenaar Wouter van Eck en natuurtuinier Katja Staring.

#5 - Macho-mannen burlen, maar vrouwen zijn de baas! Het burlen van edelherten is een echt oergeluid. Waarom burlen de mannen en vertonen ze machogedrag? En waarom zijn de vrouwen de baas? Anneke Naafs bespreekt alles over de bronsttijd van het hert.

#4 - Is de uil echt zo wijs als we denken? Anneke Naafs zoekt uit waarom we denken we dat de uil wijs is. En waarom we juist nu het angstaanjagende geluid van de bosuil kunnen horen.

#3 - Zomerregen en herfstweer: de gevolgen voor de natuur! Was deze zomer een natte en koude zomer of valt dat eigenlijk wel mee? En was die wateroverlast nou het gevolg van klimaatverandering?

#2 - Waarom zien we deze tijd van het jaar zoveel spinnen? Eind augustus begint de periode dat je veel meer spinnen ziet dan normaal. Hoe komt dat? En waarom is het juist goed om spinnen in huis te halen.

#1 - Het mysterie van de vogeltrek: verbijsterende verhalen! Het is augustus en de vogeltrek naar het zuiden lijkt in volle gang. Maar hoe weten die vogels nou waar ze naar toe moeten vliegen? 

De eerste serie van podcast “Vroege Vogels en andere dieren” werd gepresenteerd door bioloog Auke Florian Hiemstra van Naturalis en Anneke Naafs van Vroege Vogels en daarin stond telkens een dier centraal. 

#12: De vos, is die nu slim of sluw? En wat is zijn plek in de natuur? Stadsecoloog Sasja Voet en boswachter Mark Kras delen hun voorliefde voor de vos.

#11: De opmars van de otter! Waarom kan de scholekster het dak op? Midden in het Jaar van de Otter ontvangen we niet alleen Elze Polman van de Zoogdiervereniging, maar ook Addy de Jongh van Otterstation Nederland die over zijn wel heel bijzondere relatie met een otter vertelt.

#10: Waarom kan de scholekster het dak op? De scholekster broedt steeds vaker op daken. Waarom doet-ie dat? En is dat wel altijd een voordeel? Over deze 'bonte piet' weten scholeksteronderzoekers Rafaël Martig en Bruno Ens echt alles.

#9: Wat zegt de koe als ze loeit? En doet de stier er eigenlijk wel toe? Galloways, Schotse Hooglanders, Heckrunderen, in een beetje natuur grazen runderen. Wie is de baas in zo'n kudde? En wat zeggen koeien als ze loeien?  Met kuddebeheerder Tanja de Bode en taalkundige Leonie Cornips stappen we in de wereld van het rund.

#8: De circuscarrière van de vlo is letterlijk om zeep geholpen! Vroeger was hij gerenommeerd circusartiest, maar nu kom je hem bijna nooit meer tegen: de vlo. Door ons zeepgebruik is de mensenvlo nagenoeg verdwenen. Daan Drukker van EIS Kenniscentrum Insecten doet onderzoek naar vlooien. 

#7: De vogels geven in mei een prachtig ochtendconcert! Dat in mei alle vogels een ei leggen klopt niet helemaal, maar het is wel de maand waarin vogels bij het krieken van de dag het hardst en het mooist zingen. 

#6: Hoe moeten we omgaan met de wolf? Waarom spreekt de wolf zo tot de verbeelding? En waarom is dit dier zo belangrijk voor de Nederlandse natuur? Wolvenonderzoeker Mirte Kruit doet feilloos het gehuil van wolven na en schrijver Dik van der Meulen, die ooit héél dicht bij een wolf is geweest.

#5: De meerkoet broedt nu volop. Waar maakt-ie z'n nest eigenlijk van? Elegant, zwart in het pak, met een witte snavel en een witte plek op z’n kop. De meerkoet broedt nu volop, ook in de stadsgrachten, waar ie z'n nest vaak bouwt van plastic afval.

#4: De koolmees is de meest onderzochte vogel, maar wat weten we eigenlijk van hem? Wat hebben een fietspomp en de Pink Panther te maken met de koolmees? En waarom is hij de spreekwoordelijke kanarie in de kolenmijn? 

#3: De egel, die nu uit z’n winterslaap komt, is het oudste zoogdier ter wereld. Of toch niet? Egelonderzoeker Merel Klaarmond doet uit de doeken hoe de stekelige egels paren, en hoeveel stekels dit dier eigenlijk heeft. Daarnaast onthult paleontoloog Jelle Reumer of de egel wel of niet evolutionair gezien het oudste zoogdier is.

#2: Waarom de regenworm het meest charismatische dier op aarde is! Hoe lang kan een regenworm worden? Hoeveel zijn er eigenlijk? Auke-Florian Hiemstra en Anneke Naafs horen van wormenonderzoeker Ingrid Lubbers waarom de regenworm een charismatisch dier is.

#1: Waarom is de reusachtige zeearend zo dol op ons kleine kikkerland? Te gast is Nienke Beintema, bioloog, wetenschapsjournalist en schrijver van het boek: “De Zeearend”.  

• Apple Podcasts
• Google Podcasts
• NPO Radio 1
• Spotify
• RSS-feed 

Vroege Vogels radio-uitzendingen