Eems-Dollard estuarium: een uniek natuurgebied

Het zoete water van de Eems en Westerwoldse Aa mengt met het zoute water van de Waddenzee. Op veel plekken is het zoet noch zout, maar er tussenin: brak. Door de brakke omstandigheden hebben de Dollardkwelders een unieke vegetatie met o.a. zeeaster en riet. Voor trekvissen als stekelbaars en paling vormt een estuarium een ideale verbinding tussen zee en binnenwater.

Estuaria hebben van nature een zeer hoge voedselproductie. Zowel vanuit zee als vanuit de rivier wordt vruchtbaar slib aangevoerd. Onder invloed van zonlicht is er in het ondiepe water en op de wadplaten een hoge productie van fytoplankton. Dit staat aan de basis van de voedselketen en verklaart de natuurlijke rijkdom van estuaria aan vogels, vissen en zeehonden.

De meeste vogels die wij als wadvogel kennen, broeden in het hoge noorden en overwinteren in Afrika. De Waddenzee is voor deze trekvogels een onmisbare schakel in hun ‘flyway’. De slikkige Dollard is specifiek van betekenis voor bonte strandloper, zwarte ruiter en kluut.

Zeehonden verblijven in de winter op de Noordzee, maar zoeken ’s zomers ondieper water op als kraamgebied. De Dollard vormt voor een populatie van zo’n 200 zeehonden de kraamkamer.

Slib hoort bij een estuarium. Maar in de Eems-Dollard is er een overdaad aan slib. Dat heeft te maken met diepe vaargeulen en het continu baggeren daarvan. Maar ook met het ‘opsluiten’ van het estuarium tussen harde dijken. Het slib kan niet meer op een natuurlijke manier bezinken.

De overdaad aan slib raakt het ecosysteem in zijn hart: het zonlicht kan niet meer doordringen in het water en de productie van fytoplankton staat op een laag pitje. De problemen zijn het grootst in de rivier de Eems in Duitsland. Hierin zit zoveel slib dat er niets meer kan leven en de rivier in de zomer zuurstofloos is. Een ecologische ramp!

Op lange termijn moeten we af van de situatie dat zeeschepen met grote diepgang ver de Eems op varen. Bijvoorbeeld door met andere schepen te gaan varen of door bepaalde economische activiteiten stap voor stap te verplaatsen naar havens die van nature al bereikbaar zijn voor zeeschepen. En we moeten de ‘harde’ kustlijn omvormen naar een bredere kustzone waarin het slib weer kan bezinken.

De komende jaren moet er op een andere wijze gebaggerd worden. Hoe minder gebagger, hoe beter. En de bagger die vrijkomt bij voorkeur aan land brengen en nuttig toepassen als grondstof voor dijken of voedingsstof voor de landbouw.
Daarnaast gaan we aan de slag met een aantal kustprojecten. Bij Delfzijl gaan we kwelders ontwikkelen, waar het slib kan bezinken [Marconi-project]. Tussen de Eemshaven en Delfzijl komt er een pilot met een dubbele dijk. En Het Groninger Landschap wil een pilot doen in Polder Breebaart om hier meer slib in te vangen en vervolgens te gebruiken voor de Groene Dollarddijk.

Herstel van de oude situatie is niet mogelijk, daarvoor is er teveel onomkeerbaar veranderd. Waar we naar op zoek zijn is een nieuwe balans, waarbij ecologisch herstel van het estuarium hand in hand gaat met ruimte voor een duurzame economische ontwikkeling.

Bron: Het Groninger Landschap