Potvis strandt door verstoord magneetveld

De dertig potvissen die vorig jaar langs de kusten van de Noordzee strandden waren waarschijnlijk verdwaald in een zonnestorm. Dat schrijven biologen in het tijdschrift voor Astrobiologie. Grote zonnestormen veroorzaken ook het Noorder- en Zuiderlicht rond de polen. Daarnaast verstoren ze het aardmagnetisch veld waar zeezoogdieren als de potvis zich waarschijnlijk op oriënteren.

In januari 2016 stranden 29 mannelijke potvissen: een aantal op de kusten van Duitsland, Frankrijk, Engeland en Denemarken. Zes van de potvissen spoelden aan op Texel. De potvissen zwemmen normaal langs de weestkust van Engeland en Ierland naar Noorwegen, maar waren nu waarschijnlijk de Noordzee in gezwommen. Het was onduidelijk waarom de potvissen waren 'verdwaald', ze leken allemaal gezond en weldoorvoed. Onderzoekers komen nu met een interessante theorie. Zij denken dat de potvissen zijn aangespoeld omdat een aantal zonnestormen eind 2015 het aardmagnetisch veld heeft verstoord.

Het magnetisch veld om de aarde is niet overal even sterk, maar heeft zwakke en sterkere punten. Onderzoekers denken dat sommige diersoorten deze verschillen kunnen detecteren en aan de hand van deze punten kunnen navigeren. Zonnestormen kunnen het magnetische veld overhoop gooien, waardoor magnetische herkenningspunten honderden kilometers verplaatsen. De potvissen kunnen daardoor de weg kwijt raken. En dit zou begin 2016 ook gebeurd zijn, schrijven de onderzoekers in hun artikel.

Een relatie tussen strandingen en zonnestormen is al vaker gesuggereerd. Onderzoeker Kees Camphuysen van het NIOZ meldt dat er zelfs verbanden zijn gevonden tussen strandingen van levende potvissen en de plaatsen waar dikke stroomkabels aan land komen. Elektriciteitskabels kunnen via inductie ook magnetische signalen geven, en het is goed denkbaar dat potvissen daardoor de weg kwijt raken.  

Meerdere diersoorten kunnen in de war raken van veranderingen in het aardmagnetisch veld. Ook vogels zijn gevoelig voor deze verstoringen, maar recent onderzoek suggereert dat zij hun magnetische oriëntatie minstens één keer per dag toetsen wanneer de zon ondergaat. Het is niet ondenkbaar dat potvissen dat ook doen, alleen was het waarschijnlijk in dit geval al te laat, denken de onderzoekers. In de oceaan hebben de dieren alle ruimte en alle tijd om fouten te corrigeren. Maar in het ondiepe water tussen Schotland en Noorwegen is er niet veel ruimte. Potvissen kunnen tot wel honderd kilometer per dag afleggen, en waren tegen de tijd dat ze hun fout ontdekten al te ver de Noordzee in gezwommen.

De theorie is interessant, maar de onderzoekers kunnen niet bewijzen dat er een causaal verband is tussen de zonnestorm van eind 2015 en de strandingen van begin 2016. Andere onderzoekers zien de zonnestormen wel als een mogelijke oorzaak, maar sluiten niet uit dat er nog andere mechanismen zijn betrokken bij de strandingen.

Bron: Scientias, International Journal of Astrobiology