Zoektocht naar grote modderkruiper

Tijdens werkzaamheden in een oude rivierarm van de IJssel stuitten de werklui op een enorme hoeveelheid modderkruipers. Op de locatie werden naar schatting bijna tienduizend grote modderkruipers gevonden. Meteen zijn de werkzaamheden stil gelegd om deze bijzondere populatie te beschermen.

In het kader van het project ‘Ruimte voor de rivier’, werd de IJssel een paar jaar geleden verdiept. Rijkswaterstaat wilde ook extra ruimte maken voor de natuur met deze maatregelen. Het plan was om oude hanken aan te sluiten op de IJssel. Een hank is een oude IJsselarm die dichtgeslibd is omdat de rivier een andere loop heeft gekregen. Rijkswaterstaat wilde deze hank uitdiepen en verbinden met de IJssel, zodat vissen hun weg konden vinden in de hank. Toen ze begonnen met de werkzaamheden stuitte ze op enorme hoeveelheden modderkruipers.

Bijna tienduizend grote modderkruipers werden ontdekt. Het hoge water van het jaar daarvoor zorgde voor vele eitjes die het allemaal hebben overleefd. Dit is uitzonderlijk.
Voor deze modderkruipers is een hank de ideale plek. Een hank is dynamisch: er is een waterlaag en een sliblaag, soms staat er veel water in, maar er zijn ook tijden dat de oude rivierarm helemaal droogvalt. Het droogvallen zorgt er voor dat er geen concurrentie is. Als de hank, zoals gepland, was verbonden met de IJssel, dan zou er teveel beweging zijn en dat is slecht voor de sliblaag. Daarnaast duikt de grote modderkruiper bij gevaar de modder in, en wordt daarom met baggerwerkzaamheden uit het water gehaald. Hij kan dan vaak niet meer de weg terug de sloot in vinden. Om de populatie grote modderkruipers te behouden is het verbinden van de hank niet gebeurd.

De grote modderkruiper leeft in moerassig gebied. Het oude Nederlandse landschap, met veel plekken waar land overgaat in water en het regelmatig overstroomt, was perfect. Dit leefgebied is zeldzaam geworden. Door ruilverkaveling en beheersing van het waterpeil is er geschikt leefgebied verdwenen. Maar Scherenwelle, bij de IJssel is nog wel zo’n plek waar de grote modderkruiper voorkomt.

In de voortplantingstijd zwemt de grote modderkruiper vanuit sloten en moerassen naar ondergelopen weilanden om daar te paaien. In het ondiepe water is veel voedsel te vinden voor kleine modderkruipertjes. Het water is er ook wat warmer. De modderkruiper heeft deze plekken nodig om zich te kunnen voortplanten. In grote delen van Nederland zijn plekken met zo’n natuurlijke overstromingsdynamiek verdwenen. Door de aanleg van stuwen en dijken is het aantal gebieden dat langdurig onderwater staan afgenomen. Belangrijk is dat de gebieden langdurig onder water staan, zodat de eitjes kunnen uitkomen en de larven kunnen opgroeien voordat ze naar de sloot zwemmen, zoals nu in de uiterwaarden van de IJssel mogelijk is.

Menno gaat met Arthur de Bruin van RAVON op zoek naar de grote modderkruipers bij Scherenwelle. Het blijkt nog best lastig te zijn om zo'n grote modderkruiper te vinden.