Zembla: bos als brandstof

Overstromingen, modderverschuivingen, smeltende ijskappen en grote droogtes. Er zijn teveel broeikasgassen in de lucht en de gevolgen daarvan zijn ernstig. Gelukkig is er bos. Want een groeiend bos slaat het bekendste broeikasgas CO2 op in de vorm van hout. Maar er moet meer gebeuren om de hoeveelheid CO2 terug te dringen.

Op 12 december 2015 beloven 195 landen in het bindende klimaatakkoord van Parijs om alles op alles te zetten om te voorkomen dat de aarde – als gevolg van menselijk handelen – met meer dan 2 graden opwarmt. Ook Nederland zet zijn handtekening. Drastische maatregelen zijn noodzakelijk. Daarom heeft minister Henk Kamp van Economische Zaken met meer dan veertig partijen een energie-akkoord gesloten. Zowel energiemaatschappijen als natuur- en milieuorganisaties zetten hun handtekening. Nederland belooft in 2020 14 procent duurzame energie te produceren. Zonne- en wind energie, maar ook energie op basis van houtige biomassa.

Het verbranden van hout zou klimaatneutraal, ofwel milieuvriendelijk, zijn, omdat de CO2 die erbij vrijkomt, uiteindelijk weer wordt opgenomen door een herplante boom. Tegenstanders zeggen: de bossen staan al onder druk. En het duurt bovendien decennia voordat de aangeplante bomen groot genoeg zijn om die CO2 op te nemen. Als ze al geplant worden. En hoe zit het met de biodiversiteit?
De Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen publiceert in 2015 een kritisch visiedocument over biobrandstof. Een van de auteurs is professor Martijn Katan. Volgens hem is hout helemaal geen effectieve brandstof.

Maar in Nederland schieten ondertussen de biowarmtecentrales als paddestoelen uit de grond. Deze zouden draaien op resthout waar je verder niks mee kunt: afval uit de bouwindustrie, of takken die overblijven na het uitdunnen van bossen. Maar is er in Nederland wel voldoende van dit resthout om deze centrales te voeden? Of verruimt de honger naar hout het begrip dunningshout?

ZEMBLA verslaggever Ton van der Ham trekt een paar dagen het bos in met Leffert Oldenkamp, een gepensioneerd bosbouwer met een lange staat van dienst bij Staatsbosbeheer. Het valt op dat het hout dat bestemd is voor de biomassacentrales niet alleen bestaat uit kleine takjes.

Opgeteld is de vraag naar hout van al die kleine lokale initiatieven al enorm. Te groot om vanuit Nederland in te voorzien. Maar de bulk van de houtvraag komt straks van kolencentrales. Kolencentrales krijgen de komende jaren 3,6 miljard euro subsidie om houtpellets bij te stoken. Dat zijn samengesperste houtkorrels die met grote containerschepen worden ingevoerd uit de Baltische Staten, het Zuidoosten van de VS en Canada. Vooral over dit grootschalige gebruik van hout voor energie, is veel discussie. Henk Kamp zegt dat de bijstook in kolencentrales de enige manier is om de target van 14 % duurzame energie in 2020 te halen. ZEMBLA onderzoekt in het Zuidoosten van de Verenigde Staten wat de gevolgen zijn van de massale bijstook van hout in Europese kolencentrales.