Zeehagedis uit het dinosaurustijdperk lijkt op 'zwemmend decoupeerzaagje'

De nieuwe soort zeehagedis uit het dinosaurustijdperk, gevonden in Marokko, is door de onderzoekers Xenodens calminechari genoemd: ‘Vreemde tand, als een zaagblad’. Paleontologen kenden al mosasaurussen met allerlei verschillende gebitten, van knobbeltanden om schelpen mee te kraken tot scherpe steakmes-achtige tanden en nog veel meer.

Een internationaal team van wetenschappers heeft fossielen van een tot voor kort onbekende soort mosasaurus beschreven. Mosasaurussen waren geen dinosaurussen, maar wel tijdgenoten ervan, en net als de dino’s stierven ze uit toen 66 miljoen jaar geleden een reusachtige meteoriet de aarde ramde. 

“66 Miljoen jaar geleden lagen voor de kust van Afrika de gevaarlijkste zeeën ter wereld. Daar zag je een enorme diversiteit aan mosasaurussen, sommige wel tien meter lang”, vertelt dr. Nick Longrich van de universiteit van Bath. Hij is de hoofdauteur van het artikel dat de nieuwe soort beschrijft. Hij kreeg daarbij hulp van prof. dr. Anne Schulp van Naturalis en de Universiteit Utrecht, die expert is op de groep mosasaurussen waar Xenodens toe behoort. “Deze tandvorm zien we bij geen enkel ander reptiel”, vertelt hij. “De Xenodensen waren een soort zwemmende decoupeerzagen, van ongeveer twee meter lang.”

Er bestaan wel haaien met tanden die zo dicht op elkaar zitten dat hun gebit als het ware een zaagblad vormt: hondshaaitjes en doornhaaien. Vermoedelijk at Xenodens net als deze haaiensoorten vooral happen uit grotere dieren, dood of levend, al zal hij geen moeite hebben gehad om een vis doormidden te bijten. 

De fossielen van de nieuwe soort zijn onderdeel van de collectie van de Universiteit van Marrakech. Paleontoloog dr. Nathalie Bardet, verbonden aan het natuurhistorisch museum in Parijs, werkt al meer dan 20 jaar aan mosasauriërs, en had zoiets nog nooit gezien. “Van de tien soorten waaraan ik werk heeft geen een zo’n buitengewoon gebit als Xenodens. In het begin dacht ik zelfs dat het een knutselwerkje was, gereconstrueerd met verschillende fossielen.”

Xenodens calminechari is het bewijs voor de indrukwekkende diversiteit aan roofdieren in de tijd van de dinosaurussen. “Een mosasaurus met haaientanden; hij moet eruit hebben gezien als een fantastisch wezen uit de verbeelding van een kunstenaar. Het laat perfect zien hoe de natuur zich kan aanpassen aan zijn omgeving, en in dit geval voedselbronnen”, legt prof. dr. Nour-Eddine Jalil van de Universiteit van Marrakech uit.

De tanden van een doornhaai vertonen overeenkomsten met die van Xenodens calminechari, door de wijze waarop ze gerangschikt staan in gekartelde snijbladen. Ross Robertson, Smithsonian Tropical Research Institute. De mosasaurus was ongeveer zo groot als een kleine bruinvis. De bijzondere snijtanden maakten het voor de kleine, behendige mosasaurus mogelijk om happen te nemen van nog grotere dieren of karkassen dan hijzelf, of om een vis doormidden te snijden.

“Ik ben best verbaasd door deze nieuwe ontdekking”, vertelt Schulp. “Ik werk nu al een decennium of twee aan nauw verwante soorten en Xenodens laat zien dat deze groep erin geslaagd is weer een andere voedselbron te exploiteren. Ze waren duidelijk nog succesvoller dan we dachten.”

Bron: Naturalis Biodiversity Center