'Zeegrasvelden zijn van nature niet ongerept, maar ook kaalgevreten'

Zeegrassen zijn belangrijk voor onze kustbescherming, biodiversiteit en koolstofopslag. Maar anders dan vaak wordt gedacht zijn dichtbegroeide, wuivende zeegrasvelden met lange bladeren niet per se beter. In een nieuwe publicatie in Nature Ecology & Evolution pleiten onderzoekers van de Wageningen Universiteit en de Radboud Universiteit voor een genuanceerder beeld van wat natuurlijk is: dichte begroeiing afgewisseld met door zeeschildpadden kaalgevreten stukken komt dichter bij echte 'ongerepte natuur'. Dit vraagt om aanpassing in ons natuurbeheer.

Onder andere door beschermingsmaatregelen gaat het de laatste jaren weer goed met de soepschildpad. Goed nieuws, maar de dieren begrazen ook hevig zeegrasvelden in de Indische Oceaan, Stille Oceaan, Atlantische Oceaan en het Caribisch gebied. En dat terwijl we zeegras juist zo hard nodig hebben. 

Zo kan het enorme hoeveelheden koolstof opslaan, is het belangrijk voor kustbescherming en onmisbaar voor biodiversiteit. Naast voedsel voor zeeschildpadden en zeekoeien, vormen zeegrasvelden ook de kraamkamer voor vissen. Er wordt dan ook veel onderzoek gedaan naar herstel en bescherming van zeegras. 

Anders dan in het algemeen wordt gedacht, laten de onderzoekers in deze publicatie zien dat 'ongerepte' en natuurlijke zeegrasvelden er niet uitzien als volledig dichtbegroeide velden, maar eerder als een dynamisch mozaïek van gebieden in verschillende begrazingsstadia.

'Als je studies met waarnemingen uit verschillende leefgebieden van zeeschildpadden naast elkaar zet, zie je dat de zeegrasvelden veranderen door begrazing', vertelt Marieke van Katwijk, milieuonderzoeker aan de Radboud Universiteit. 'Het dichtbegroeide gebied verandert langzaam in een veld met lapjes waar voornamelijk nog pionierssoorten zeegras groeien. Uiteindelijk zullen deze pionierssoorten ook afnemen en beginnen de schildpadden de ondergrondse stengels op te graven.’  

‘Wetenschappers praten al langer over de misvatting dat bossen op het land ongerepte systemen zouden zijn en savannes aangetaste systemen’, vertelt Marjolijn Christianen, milieuonderzoeker aan de Wageningen Universiteit. ‘In dit artikel laten we zien dat deze discussie dus ook geldt voor mariene gebieden. We hebben te lang – onbedoeld – de rol die begrazing speelt niet meegenomen in het onderzoek en natuurherstel en -behoud. Dit komt mede doordat de wetenschap pas recent (vanaf de jaren ’70) kustecosystemen ging onderzoeken, en toen waren de grote grazers van de zee al overbevist.’ 

‘Maar als de begrazing te lang doorgaat, zullen zeegrasvelden heel kwetsbaar worden waarbij al een hele kleine storm de velden kan wegvagen’, aldus Van Katwijk. ‘In deze situatie duurt het erg lang om een zeegrasveld weer opnieuw te herstellen. Zodra er geen zeegras meer groeit, is het gebied niet langer beschermd en kunnen mensen er dingen op gaan bouwen, zoals gebouwen en havens. Die situatie moeten we voorkomen.

’Deze inzichten vragen om een aanpassing in ons denken en beheer, aldus de onderzoekers. Christianen: ‘We kunnen niet tegelijkertijd willen streven naar een zeegrasecosysteem met de optimale voordelen voor de mens (zoals kustbescherming en voedselproductie), en tegelijkertijd streven naar herstel van grote charismatische dieren.’ 

De onderzoekers stellen voor om vrijlevende kalkalgen tussen het zeegras te strooien. Zeeschildpadden kunnen door dit soort stekelig koraal niet meer goed bij de basis van het zeegras, waar de groeipunten zitten. Van Katwijk: 'We hebben in een eerdere publicatie al laten zien dat je hiermee de velden goed kunt herstellen, terwijl er ook veel schildpadden aan het grazen zijn.'

Bron: Radboud Universiteit