Zandkorrels vertellen de geschiedenis van ons landschap

Wat kun je leren van een zandkorrel? We gaan op stap met onderzoekers van de Wageningen Universiteit, die het enige lab in Nederland runnen waar zandkorrels uit oude dammen en dijkjes worden gedateerd. Met een speciale techniek kunnen ze namelijk analyseren wanneer de korrel voor het laatst licht heeft gezien, dus ook wanneer de korrel voor het laatst is verplaatst. Dat is goed nieuws voor archeologen, omdat we zo veel meer te weten kunnen komen over hoe we in het verleden met ons landschap omgingen.

Een van de oude landschappen die Roy van Beek en Jakob Wallinga van de Wageningen Universiteit onderzoeken is het raatakkercomplex bij Vaassen. In dit gebied, nu een heidegebied, werd in de Prehistorie graan verbouwd.

Dat deden ze op kleine akkertjes, omsloten door wallen. Die kun je, als je goed kijkt, nog in het langschap zien liggen. Waarom die wallen er lagen, en hoe oud ze precies zijn, dat weten ze nog niet. 'Maar de OSL techniek, die zich de laatste 10 jaar flink heeft ontwikkeld, zal het uitwijzen'.

Het lab in Wageningen is de enige plek in Nederland waar deze OSL-datering (optically stimulated luminescence) wordt toegepast. Het is een techniek waarbij de luminescentie van een korrel, dus de hoeveelheid licht die de korrel weerkaatst, een vrij precies kan vertellen wanneer de korrel voor het laatst is blootgesteld aan licht. Zo weten we dus precies wanneer de mensen van toen het zand op de walletjes hebben gestort.

Deze techniek wordt nu systematisch toegepast op archeologische vondsten, dat is vrij nieuw. 'In Nederland hebben we zo'n 17.000 kilometer aan dijken. Sommigen daarvan zijn heel oud. Maar hoe oud, dat weten we niet precies. Als we daarachter komen kunnen we ook bepalen welke dijken we beter moeten beschermen. Maar ook hoe men vroeger omging met veranderingen in het landschap, zoals natte voeten' legt Wallinga uit. 'Misschien kunnen we daar wel wat van leren, voor de toekomst.'