Westerwolde: een goed bewaard geheim

Veel mensen kennen het niet, de Groningse streek Westerwolde. Met zijn bossen, heide, hoge essen en beekdalen lijkt het bovendien in niets op het beeld dat de meesten van Groningen hebben: een vlakke provincie met uitgestrekte veenpolders. Landschapshistoricus Theo Spek vertelt hoe Westerwolde door het verleden is gevormd.

De structuur van Westerwolde wordt bepaald door de rivier Ruiten Aa, die het gebied doorstroomt. Door beekdalen kronkelt het van zuid naar noord en daar waar de rivier is rechtgetrokken hebben beheerders de oorspronkelijke staat weer teruggebracht. De Ruiten Aa zorgde voor flink wat leemafzettingen waar akkers weer van profiteerden.

Deze akkers worden essen genoemd, hoger gelegen stukken land die door bemesting met plaggen steeds hoger kwamen te liggen. De essen waren gemeenschappelijk bezit van de dorpsbewoners. Daarnaast liggen de lager gelegen hooilanden, te nat om vee te laten grazen maar wel geschikt om gras te laten groeien. De hooilanden werden begrensd door lange rijen heggen of bomenrijen, die nog steeds te zien zijn. 

Esdorpenlandschap noemt Theo Spek dit, een cultuurlandschap dat zeldzaam is geworden. Maar behalve esdorpen zijn er in Westerwolde ook nog middeleeuwse heidevelden, bossen en een klooster uit die tijd te vinden. “Een goed bewaard geheim”, aldus Spek: de meeste mensen weten amper waar Westerwolde ligt. Samen met 30 andere auteurs werkt hij dan ook aan een landschapsbiografie van Westerwolde, 600 pagina’s dik, dat in oktober zal verschijnen.