Wespen overwinteren onder boomschors

Wespen in de winter? Het klinkt onwaarschijnlijk. De meeste soorten overwinteren namelijk in de vorm van een eitje, of als rustlarve. Toch bestaan er wel degelijk wespen die als volwassen exemplaar, ook imago genoemd, de winter trotseren. Ter afsluiting van het Jaar van de Wesp trekt verslaggever Pleun Aarts eropuit met wespen-liefhebber Annemiek van Dijk, van de entomologische vereniging Nederland. Op zoek naar volwassen wespen die achter boomschors overwinteren.

Er zijn in Nederland naar schatting zo’n 6000 wespen-soorten, die op allerlei manieren de winter doorkomen. Galwespen overleven bijvoorbeeld als eitjes vergroeid met bomen. Graafwespen en spinnen-eters graven zich in en overleven als rustlarve, etc. Elke soort heeft zo haar eigen oplossing om de winter door te komen. Wespen die in hun volwassen vorm overwinteren zijn eigenlijk een uitzondering. Het lijkt erop dat dit gedrag met name voorkomt bij sociale wespensoorten en bij sluipwespen.

Bij sociale wespensoorten, zoals de limonadewesp en de hoornaar, overwintert enkel de nieuwe koningin van het nest. Zij wordt in de zomer of in het najaar geboren, en paart dan om haar eitjes te laten bevruchten. Na de paring vreet ze zich zo snel mogelijk vol en trekt ze zich terug op een beschut plekje voor de winter. De oude koninginnen, werksters en mannetjes overlijden allemaal in de herfst. Het voortzetten van de nieuwe kolonie is dus volledig afhankelijk van de bevruchte koninginnen die als imago overwinteren. Van Dijk vertelt dat uiteindelijk maar tussen de 1% en 3% van deze koninginnen de lente haalt. Naast koninginnen van sociale wespen zijn er dus ook diverse soorten sluipwespen die in hun volwassen vorm overwinteren. Over het algemeen zijn dit soorten die parasiteren op nachtvlinders.

Onder het toeziend oog van boswachter Koen Jellema, struint van Dijk door de Plateaux in Bergeijk, op zoek naar omgevallen bomen met een dikke schors. “Achter die schors maak je een goede kans om sluipwespen of jonge koninginnen tegen te komen, die zich in de humus tussen de stam en de schors nestelen”, vertelt van Dijk. Dit soort dood hout is dan ook belangrijk voor de biodiversiteit. Er zijn ook exemplaren die zich in vermolmd hout, mos of strooisel ophouden. Of in afgesloten plekken, zoals bunkers, grotten en zolders.”

De zoektocht vond plaats in het kader van het Jaar van de Wesp. Het doel van dit initiatief is om wespen in een positief daglicht te stellen en meer erkenning voor de vele ondersoorten te bewerkstelligen. Natuurorganisaties door heel Nederland hebben zich gedurende 2024 ingezet voor het Jaar van de Wesp. Onder andere met excursies, de ontwikkeling van soortenzoekers, naamgevings-commissies, media-aandacht voor de wespen-telling, en ga zo maar door.

Ook Vroege Vogels is dit meermaals voor het Jaar van de Wesp op pad geweest. Daarover kun je hieronder meer luisteren en lezen.