Welke zwanensoorten kent Nederland?

Wanneer er aan een zwaan gedacht wordt, zal de knobbelzwaan vooral door de gedachten van Nederlanders gaan. Dit is oneerlijk, want Nederland kent nog drie andere, mooie zwaansoorten. Welke zwaansoorten kent Nederland?

Laten we beginnen met de veelvoorkomende knobbelzwaan. Deze vaak geziene vogel komt algemeen in Nederland voor waar zoet water te vinden is. Ze broeden vooral in laaggelegen delen van het land, en dan vooral in open graslanden met sloten in veenweidegebied. In Nederland broeden zo'n zeven tot negenduizend paren. Het aantal knobbelzwanen dat hier overwintert ligt tussen de 38.000 en 46.000.

Het gaat goed met de aantallen knobbelzwanen. Sinds de jaren 70 neemt het aantal toe, waarna de groei rond 2000 wel iets is afgezwakt. De knobbelzwaan heeft in onze cultuur in speciale plaats. Zo worden ze gelinkt aan trouw en schoonheid. Dit komt omdat knobbelzwaanparen hun leven lang trouw zijn aan elkaar, en wanneer er één overlijdt het soms jaren kan duren voor de weduwnaar een nieuwe partner neemt. Deze zwaan werd vroeger ook veel gehouden voor het dons.

De wilde zwaan is een echte wintergast in Nederland. Deze zwaan wordt vooral gezien tussen november en Maart. Het aantal overwinteraars ligt gewoonlijk op zo'n 2500. Geen enorme aantallen dus, maar veel meer wilde zwanen weten ons land te vinden als het flink koud wordt in de gebieden ten noordoosten van Nederland. Het aantal wilde zwanen neemt dan toe tot wel 7000. De groepen wilde zwanen verblijven vooral in open landbouwgebieden zoals de Veenkoloniën, de Noordoostpolder, het Veluwemeer en het Wieringermeer.

De algemene broedgebieden van de wilde zwaan liggen in IJsland en Scandinavië. Sinds 2005 broeden er ook wilde zwanen in Nederland, maar het gaat hier om een handvol paartjes.

De kleine zwaan is net als de wilde zwaan een overwinteraar. Het broedgebied van deze zwaan bestaat uit toendragebied langs de Barentszzee. Wanneer het in september snel afkoelt in hun broedgebied vertrekken ze naar Nederland waar ze gewoonlijk dezelfde maand nog aankomen. In maart vertrekken ze daarna weer. Nederland is als overwintergebied zeer in trek en belangrijk voor 7600 tot 11000 kleine zwanen. Dit is zo'n driekwart van de gehele wereldpopulatie.

Ondanks de populariteit van Nederland gaat het niet goed met de kleine zwaan. De aantallen nemen sinds de jaren 90 flink af. Er overwinterden toen dubbel zoveel kleine zwanen als nu. Dit komt vooral door tegenvallend broedsucces. 

Naast de drie inheemse soorten is er ook nog een exotische zwaan in Nederland. De uit Australië en Nieuw-Zeeland afkomstige zwarte zwaan wordt gehouden in collecties van liefhebbers. Sinds de jaren 70 broeden ontsnapte exemplaren en hun nazaten ook in het wild. Het gaat hier om een paar honderd gevallen. Bijzonder is dat ze hun broedpatroon nog hebben afgestemd op het zuidelijke halfrond. Zo broeden ze tijdens onze winter. De populatiegroei is rond de eeuwwisseling gestagneerd, waarna de totale populatie nu stabiel blijft.

Leuk deze vier zwaansoorten, maar hoe houd ik ze nu uit elkaar? Deze 'zwanenplaat' zal je daarbij helpen.

Bron: Vogelbescherming, SOVON