Waar is de eikenprocessierups goed voor?

Is die eikenprocessierups nog ergens goed voor? Fractievoorzitter Gert-Jan Segers van de ChristenUnie vroeg het zich deze week af op Twitter . In alle berichtgeving deze week omtrent de overlast van de brandharen van de ‘terror-rups’, zoals die in sommige media wordt genoemd, zou je bijna vergeten dat het hier om de rups van een mooi nachtvlindertje gaat, en dat het insect z’n plek in het ecosysteem heeft. Want wij mogen dan jeuk en bultjes krijgen van de rups, hij dient ook als belangrijke voedselbron waar veel eiwitten inzitten.

Niet alleen vogels als koolmezen eten van de rups, maar ook sluipvliegen en sluipwespen gebruiken de eikenprocessierups om hun eitjes in af te zetten. Maar bij zo'n explosie van de rups als dit jaar kunnen de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups het niet bijbenen. En uiteindelijk, als in juli en augustus de de eikenprocessievlinder uit de pop komt, geeft ie geen overlast meer en kun je hem als nachtvlinder tegenkomen. En dan profiteren andere dieren als vleermuizen er weer van: die eten de vlinder.

De overlast van de eikenprocessierups is groter dan ooit. Jaren geleden verschenen ze in Limburg maar inmiddels heeft het hele land kennisgemaakt met de jeukrups. Wij doken in ons archief om te kijken hoe het nieuws rondom de rups zich ontwikkelde.

Bioloog Arnold van Vliet waarschuwde in het rapport ‘Extreme weather: does nature keep up’ dat de gevolgen van klimaatverandering veel groter waren dan men toen dacht. Het oprukken van de eikenprocessierups wordt al genoemd als voorbeeld en tot in midden Nederland zorgt de rups voor overlast.

In de zomer van 2005 werd de rups aangetroffen in acht provincies in Nederland. Het Bureau Medische Milieukunde van de GGD's in Brabant en Zeeland riep op om meer onderzoek te doen naar de gevolgen van de bestrijding van de rups.

De expertgroep eikenprocessierups staakte per direct haar activiteiten. De deskundige vrijwilligers van onder meer provincies en gezondheidsdiensten voelen zich niet erkend en misten draagvlak, daadkracht en geld. Voorzitter Henk Jans schreef in de zomer van 2006 een brandbrief hierover aan de ministeries van Volksgezondheid en Landbouw. “De verspreiding van de rups zal blijven toenemen en uiteindelijk zal de bevolking hiervan de dupe worden. Als de overheid zich verantwoordelijk voelt voor het welzijn van haar bevolking en natuur moeten zij een eenduidige positie innemen”, schreef Jans.

Gemeenten pakken de bestrijding van de rups op hun eigen manier aan. De ene gemeente brandt ze weg en de ander zuigt ze weg. Maar niet elke methode is effectief. Dat blijkt ook uit dit bericht uit 2007. Op dit punt was er nog steeds geen landelijke coördinatie voor hoe om te gaan met de rups.

Uit onderzoek in 2008 van Wageningen Universiteit voor De Natuurkalender bleek dat de eikenprocessierups in 2020 waarschijnlijk in het hele land voor zal komen. Deze voorspelling blijkt te zijn uitgekomen aangezien de rups vijf jaar later, in 2013,  in Groningen werd aangetroffen.

Eikenprocessierupsen kunnen hun nest van de grond een boom in verhuizen. Dit ontdekte entomologe Silvia Hellingman in augustus 2010. Deze nieuwe ontdekkingen verklaarden ook waarom het ondanks alle inspanningen zo moeilijk blijkt de eikenprocessierups onder controle te krijgen. Hellingman gaf aan dat er snel nieuwe bestrijdingsrichtlijnen moeten komen.

Een bos van ongeveer 5 hectare groot bij het Drentse Havelte werd in de zomer van 2012 afgesloten voor bezoekers vanwege een plotselinge uitbraak van de eikenprocessierups. “Zo'n uitbraak hebben we hier nog niet eerder meegemaakt”, aldus een woordvoerster.

Op diverse plaatsen in het land werden in 2014 uitbraken van eikenprocessierupsen gemeld. Op die plaatsen werden hele ‘dekens’ van rupsen op eikenbomen aangetroffen.

De rups wordt steeds vroeger en later in het jaar aangetroffen. Ook in het voorjaar van 2016 werd daar voor gewaarschuwd vanwege de uitzonderlijke zachte winter van dat jaar.

Vorig jaar, in 2018, werd al gezegd dat de overlast ‘groter is dan ooit’. Gemeenten zaten met de handen in het haar omdat ze de bestrijding niet meer kunnen bolwerken.

Minister Carola Schouten van Natuur besluit dat het  Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD)  in Wageningen hèt landelijke informatiecentrum wordt voor iedereen met vragen over de bestrijding van de jeukrups.

Schouten komt met haar toezegging (eindelijk) tegemoet aan de wens van rupsendeskundigen, die al langer pleiten voor het coördineren van de aanpak van de rups. Zoals Arnold van Vliet, die dit in 2018 in Vroege Vogels Radio ook weer deed.