Waar gaat de hazelmuis in winterslaap?

Met hun olijke snuit en prachtige oranjebruine vacht zijn ze ongetwijfeld de meest ‘cute’ muizensoort. Maar er zijn nog maar naar schatting tussen de 350 en 500 hazelmuizen in Nederland, die hun leefgebied allemaal in het uiterste zuiden van Limburg hebben. Daar, in de dichtbegroeide randen van een paar hellingbossen in de buurt van Epen, leven ze in braamstruiken en ander struweel. Alle reden - en zelfs ook een wettelijke, Europese verplichting - om goed te zorgen voor deze populatie hazelmuizen.

Terreinbeheerders houden met beheer daarom rekening met de hazelmuis, door zoveel mogelijk te snoeien en ander onderhoud te plegen in de winter, wanneer de muizen in winterslaap zijn. Maar er is erg weinig bekend over waar de hazelmuizen precies in winterslaap gaan. Daarom vindt er op dit moment een onderzoek plaats, waarbij een twintigtal muizen voorzien zijn van een piepklein zendertje. Dat maakt het mogelijk om, als straks de temperaturen gaan dalen en de muizen hun winterslaapplaats opzoeken, ze te traceren.

Hazelmuizen behoren tot de slaapmuizen, de soorten die dus in winterslaap gaan. Omdat het zo’n goeie klimmer is en feilloos langs takken en stammetjes omhoog kan klimmen, wordt hij ook wel ‘aapje’ genoemd. En zijn naam heeft ie te danken aan z’n lievelingsvoedsel: hazelnoten. Juist in de winterpreriode is de hazelmuis kwetsbaar. Om de zes maanden durende winterslaap goed door te komen verdubbelt hij in de herfst zijn gewicht. Desondanks gaan veel hazelmuizen tijdens de winterslaap dood van de honger: hazelmuizen leggen namelijk geen wintervoorraad aan.

“Uit het onderzoek zou wel eens kunnen komen dat het verstandiger is om in het najaar werkzaamheden in het terrein uit te gaan voeren, in plaats van in de winter”, zeggen hazelmuisonderzoekers Pim Lemmers van Bureau Natuurbalans en Dick Bekker van de Zoogdiervereniging. “In het najaar zijn de muizen nog achtief en kunnen ze zich verplaatsen wanneer ze verstoord worden door beheerswerkzaamheden”, zeggen zij. Overigens is het al zo dat met beheer al rekening wordt gehouden met de hazelmuizen en de in hetzelfde gebied levende dassen en broedvogels. Door niet het hele leefgebied van de hazelmuis in één keer aan te pakken, maar stukje voor stukje, wordt ook al het risico kleiner dat een groot deel van de populatie tegelijk wordt verstoord en in het slechtste geval verdwijnt.

Het is voor het eerst dat in Nederland zenderonderzoek met hazelmuizen wordt uitgevoerd. Onderzoekers hangen in het struweel zogeheten nestbuizen op, waar de hazelmuizen gretig gebruik van maken. In de nestbuis zijn de muizen makkelijk te vangen, zodat ze gezenderd kunnen worden. Over een paar maanden moet het onderzoek al een schat aan allerlei gegevens opleveren. Over welke afstand verplaatsen de muizen zich op weg naar hun winterslaapplaats? Bewegen ze zich alleen langs bos- en struweelranden of steken ze ook wegen en graslanden over? Het is bekend dat het uitstekende klimmers zijn en nauwelijks op de grond komen, maar klopt dat wel?