Vrouwen met neppiemels

Jongens hebben een piemel en meisjes niet. Tenminste, dat is bij mensen normaal gesproken zo. Maar in het dierenrijk zijn er een paar bijzondere zoogdiersoorten waarbij het net even anders is. Lees hieronder waarom dat zo is.

Bijzondere soorten
Bij de Europese mol ( Talpa europaea ), maar ook iets verder weg bij de ringstaartmaki ( Lemur catta ), de moerascavia ( Cavia magna ) en de gevlekte hyena ( Crocuta crocuta ) hebben niet alleen alle mannetjes een penis, maar ook alle vrouwtjes. De vrouwenpenis wordt een pseudo-penis genoemd. Pseudo betekent 'nep' of 'vals' in het Grieks, wat hier toepasselijk is omdat de vrouwtjes geen andere soortgenoten kunnen bevruchten met hun geslachtsdeel.

Europese mol. Fotograaf: drievliet

Masculinisatie
Het verschijnsel waarbij alle vrouwelijke dieren van een soort een uiterlijk mannelijk geslachtsdeel hebben, wordt masculinisatie genoemd. Deze vrouwtjes hebben aan de buitenkant dus een pseudo-penis , maar van binnen hebben ze nog steeds eierstokken en een baarmoeder . Ze kunnen zich nog gewoon voortplanten. Dat is maar goed ook, want als voortplanten niet mogelijk was, dan zou het snel gedaan zijn met de soort.

Moerascavia. Fotograaf: Guérin Nicolas (Wikimedia Commons)

Voortplanten
Dat voortplanten gaat niet altijd even makkelijk. Gelukkig hebben de vrouwtjes van de mol, de maki en de cavia nog een aparte opening voor de voortplanting achter hun pseudo-penis. Hierdoor kan het mannetje het vrouwtje bevruchten en kunnen de jongen makkelijk geboren worden.

Ringstaart maki. Fotograaf: Anna Panáková (Flickr Creative Commons)

Uitzondering
Bij de hyena gaat dat echter niet zo makkelijk. De dames van deze soort hebben geen speciale voortplantingsopening, waardoor het hele gebeuren een vrij pijnlijke ervaring is. De bevruchting vindt plaats door de pseudo-penis van de vrouwelijke hyena, en ook de bevalling moet door deze smalle opening plaatsvinden. Dat gaat dan ook vaak niet goed. Jongen stikken in de lange smalle opening en soms overleven zelfs de moeders dit gebeuren niet.


Gevlekte hyena.

Waarom?
Waarom hebben hyena's dan nog zo'n onhandig ding? Blijkbaar heeft de pseudo-penis ook grote voordelen, anders zou de hyena snel uitsterven. Het blijkt dat hyena-vrouwtjes hun pseudo-penis gebruiken om andere soortgenoten te domineren. Dat is handig als je als eerste wilt eten, want dan heb je toegang tot het meeste en het beste voedsel, en dat is weer goed voor je bestaan en het grootbrengen van je jongen. Waarom maki's, mollen en moerascavia's een pseudo-penis hebben, daar zijn wetenschappers nog niet over uit.

Bron: BBC , Sciencedirect en Max Planck Instituut