Vrijwilligers beschermen bosje met oer-Nederlandse bomen

Nog maar drie procent van de bospercelen in Nederland bevat 'oorspronkelijke' bomen en struiken. Dat zijn planten die op natuurlijke wijze hier terecht zijn gekomen. Het bosje Boerdam in Nijbroek bevat nog een aantal van deze autochtone bewoners van ons land. Om te zorgen dat ze niet overgroeid raken door uitheemse soorten, verwijderen vrijwilligers de ongewenste soorten. Onze verslaggever Gert Elbertsen is erbij.

Tijdens de laatste ijstijd, zo’n twintigduizend jaar geleden, was Nederland een koude boomloze vlakte ( zoals je kunt horen in onze podcast 'Zo klonk Nederland'). Toen het warmer werd rukten vanuit het zuiden allerlei bomen en struiken op. De afstammelingen van deze exemplaren noemen we oorspronkelijk, wild of autochtoon.

Die oorspronkelijke bewoners zijn vandaag de dag zwaar in de minderheid. Dat komt omdat veel bomen en struiken in Nederland aangeplant zijn, en die worden vaak vanuit andere gebieden geïmporteerd.

Het bosje Boerdam in Nijbroek ziet er op het eerste oog niet uniek uit: het is vrij weelderig begroeid met bramen. Toch gaat het hart van wilde-bomendeskundige Lodewijk van Kemenade er sneller van kloppen. Het bosje is namelijk enkele eeuwen oud.

Vroeger werd het als ‘geriefbosje’ door lokale boeren gebruikt. Autochtone bomen werden laag aan de grond afgezaagd, hieruit ontsproten meerdere stammen en die konden vervolgens gebruikt worden als gereedschap of als brandhout. Om de paar jaar werden die stammen weggehaald, totdat het bosje niet meer als zodanig gebruikt werd en de stammen doorschoten en bomen werden. De bomen die vroeger op deze manier werden gebruikt zijn vandaag de dag nog steeds te herkennen, ze hebben namelijk een dikke stamvoet. Deze bomen zijn soms eeuwen oud en zijn dus vrijwel zeker oorspronkelijk.

Als er niets gebeurt, worden de oorspronkelijke bomen en struiken in het bosje Boerdam (zoals de zomereik, éénstijlige meidoorn, hondsroos en es) overgroeid door uitheemse soorten als de Amerikaanse vogelkers.

Dat zou een probleem zijn omdat oorspronkelijke bomen en struiken een belangrijke rol kunnen spelen bij het klimaatbestendig maken van onze bossen. Deze hebben namelijk een relatief grote genetische diversiteit en dus een beter aanpassingsvermogen. Vrijwilligers halen daarom in het bosje deze uitheemse bomen en struiken weg, zodat er weer licht vrijkomt voor de oorspronkelijke bewoners van ons land.

Het belang van oorspronkelijke bomen en struiken wordt ook erkend door de Rijkdienst voor Cultureel Erfgoed. In samenwerking met Wilde Bomen, Ecologisch Adviesbureau Maes en Landschapsbeheer Flevoland stelden ze de ‘Attentielijst bedreigde wilde bomen en struiken’ op om bij beheerders, overheden en organisaties aandacht te vragen voor het behoud van deze oorspronkelijke bewoners.