Vraatzuchtige platworm nu ook op Bonaire

Een nieuw ontdekte soort is vaak goed nieuws. Maar niet in dit geval. Tijdens een wetenschappelijke expeditie op Bonaire is namelijk voor het eerst de invasieve Nieuw-Guinese landplatworm aangetroffen. Het dier wordt door natuurorganisatie IUCN gezien als een van de meest schadelijke exoten ter wereld. Deze vleesetende platworm vormt een gevaar voor allerlei inheemse en ook endemische slakken op het eiland. Volgens de onderzoekers moet er snel iets gebeuren om verdere verspreiding tegen te gaan.

De Nieuw-Guinese landplatworm is vorig jaar aangetroffen tijdens een wetenschappelijke expeditie van Naturalis en natuurorganisatie STINAPA. Doel van dit onderzoek was om de slakkendiversiteit van Bonaire in kaart te brengen. En met succes. Bij de expeditie zijn twintig nieuwe slakkensoorten voor het eiland gevonden.

Maar er was ook bijvangst, en wel een grote donkere platte worm. Landplatworm-expert Sytske de Waart heeft kunnen vaststellen dat het gaat om de schadelijke Nieuw-Guinese landplatworm. Vermoedelijk is de invasieve exoot via de potplantenhandel op Bonaire terechtgekomen.

De platworm is heel behendig in het volgen van het slijmspoor van slakken. Eenmaal aangekomen bij het slachtoffer wurmt het dier zich naar binnen via de ademhalingsopening van de slak, waar hij zich tegoed doet aan de inwendige organen. De Nieuw-Guinese landplatworm blijkt ook prooien aan te kunnen die groter zijn dan hijzelf.

Sytske de Waart: ‘In de jaren 60 dacht men dat het een goed idee was om de Nieuw-Guinese landplatworm in te zetten als biologische bestrijder van de Afrikaanse reuzenslak op een aantal eilanden in de Stille Oceaan. Dat deed hij heel effectief, en daarna waren de inheemse slakken aan de beurt. Deze introducties worden beschouwd als een belangrijke oorzaak voor het uitsterven van inheemse landslakken op verschillende eilanden in de Stille Oceaan’.

Om verdere verspreiding te voorkomen zouden de aanwezige populaties van deze landplatworm bestreden moeten worden op Bonaire, aldus de onderzoekers. ‘Raak de platwormen echter niet met blote handen aan. Deze landplatworm kan drager zijn van een longworm van ratten (Angiostrongylus cantonensis) die bij mensen encefalitis of meningitis (hersenvliesontsteking) kan veroorzaken’, zegt slakkendeskundige Sylvia van Leeuwen, die de exoot op Bonaire heeft ontdekt.

Platwormen zijn bijzondere dieren. Ze kunnen lang zonder voedsel en zijn moeilijk te bestrijden, mede omdat hun lichaam kan regenereren als het beschadigd is of doormidden gehakt wordt. Omdat ze vies smaken, kennen ze ook nauwelijks natuurlijke vijanden. Platwormen lijken onschuldig, maar het zijn toppredatoren van bodemdieren. Omdat ze regenwormen eten kunnen ze een negatieve invloed hebben op de bodemkwaliteit in de natuur, maar ook in de land- en tuinbouw.

Ook in ons land komen platwormexoten voor. Toch is er nog niet veel over bekend. Er zijn nu zo’n 9 niet-inheemse soorten in Nederland, en die worden ook op steeds meer plekken gesignaleerd. Zoals de hamerhoofdlandplatworm (Bipalium kewense). Deze soort komt in kassen voor, maar in kan onze streken niet buiten overleven. En de grote Australische tweestreep (Caenoplana bicolor). Deze werd in 2014 gefotografeerd in een tuin in Castricum. Deze worm kan tot 12 centimeter lang worden.

De landplatworm waar je alert op dient te zijn bij aankoop van planten is de Nieuw-Zeelandse landplatworm (Arthurdendyus triangulatus). Dit dier komt uit Nieuw-Zeeland, en is al wel in Engeland en Ierland maar nog niet in de vrije natuur in Nederland waargenomen. De soort staat op de invasieve exotenlijst van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA).

Op YouTube zijn diverse video’s te vinden van platwormen die andere bodemdieren aanvallen. Zoals dit filmpje.