Vogelen uit het vliegtuig_24_02_2011

In de Noordzee kustzone overwinteren vele duizenden futen en roodkeelduikers. Zo veel zelfs dat het gebied letterlijk van wereldbelang is voor deze vogels. Toch is niet de hele kustzone aangewezen als beschermd gebied. Dat moet wel gebeuren, zeggen Vogelbescherming Nederland en Stichting de Noordzee. Een futentelling uit de lucht moet hun pleidooi kracht bijzetten.

De telling wordt uitgevoerd door Bureau Waardenburg uit Culemborg. Martin Poot en Ruben Fijn van Waardenburg tellen vanuit een sportvliegtuig alle vogels die zij op vooraf afgesproken trajecten zien. Dat vogels tellen vanuit de lucht nog lang niet meevalt blijkt wel uit bijgaande foto van de staart van meeuwen achter een viskotter.

Het pleidooi van VBN en Stichting De Noordzee voor een betere bescherming van de Noordzee Kustzone staat beschreven in onderstaande 'factsheet':

Factsheet t.b.v. zeevogeltelling Kustzee/Hollandse Kust met vliegtuig. Stichting De Noordzee en Vogelbescherming Nederland, 21/02/2011

De Noordzee is belangrijk voor bodemdieren, vissen, zeezoogdieren en niet te vergeten voor miljoenen vogels. Ze eten er, rusten er en sommige soorten brengen er het grootste deel van hun leven door. De overheid is in 2010 begonnen beschermde natuurgebieden op zee aan te wijzen. Een recente inventarisatie naar potentiële belangrijke zeevogelgebieden laat zien dat er gebieden zijn die niet zijn aangewezen, maar wel bescherming zouden verdienen. Zoals de hele Nederlandse kustzone.

Bescherming is nodig

De natuurkwaliteit in de Noordzee is ongeveer de helft van die in een ongerepte situatie (Natuurbalans 2008). De visserijdruk is hoog, de waterkwaliteit onvoldoende, er is veel afval in zee en er is te weinig natuurlijke dynamiek met zoet-zout overgangen. Bovendien is het druk op zee, vooral in de kustzone. Vele verschillende activiteiten vinden in hetzelfde gebied plaats; variërend van visserij, zandsuppleties, windmolenparken, scheepvaart van en naar havens tot recreatie. Wetenschappers wijzen op het gevaar van al deze activiteiten op het zeeleven. Ook vogels ondervinden de gevolgen: zij hebben minder voedsel tot hun beschikking, raken verstoord, verdrinken in netten of spoelen aan op het strand als olieslachtoffer.

Het is belangrijk om deze menselijke activiteiten in evenwicht met natuur te brengen en houden en een duurzame bescherming te garanderen. Alleen op deze manier kunnen we ook in de toekomst nog genieten van de Noordzee en de rijkdommen uit zee. De overheid is daarom begonnen met de wettelijke bescherming van de Noordzee. In 2010 zijn verschillende gebieden aangewezen als beschermd gebied onder Natura 2000. Dit gaat om de Vlakte van de Raan, Doggersbank en Klaverbank als habitatrichtlijngebied en de kustzone van Petten tot de Duitse grens (Noordzeekustzone), als vogel- en habitatrichtlijngebied, Daarnaast zal het Friese Front worden beschermd als vogelrichtlijngebied. Hiernaast zijn er nog andere gebieden, die volgens Stichting De Noordzee, Vogelbescherming Nederland en andere ngo’s ook bescherming verdienen vanwege diersoorten of habitats: de Kustzone tussen de Voordelta en de Noordzeekustzone, Bruine Bank, Zeeuwse Banken, Gasfonteinen, Borkumse stenen en de Centrale Oestergronden.

Om belangrijke vogelgebieden op zee (marine important bird areas) te kunnen identificeren heeft Birdlife International criteria ontwikkeld. Deze criteria worden momenteel wereldwijd toegepast. Stichting De Noordzee en Vogelbescherming Nederland wilden weten welke gebieden in het Nederlands deel van de Noordzee belangrijke vogelgebieden zijn en hebben Bureau Waardenburg de criteria toe laten passen op alle (potentiële) natuurgebieden in de Noordzee*. De resultaten staan in het rapport Do potential and proposed Marine Protected Areas in the Dutch part of the North Sea qualify as Marine Important Bird Areas?

Per vogelsoort is nagegaan of een gebied zich kwalificeert als Belangrijk vogelgebied op zee, bijvoorbeeld omdat er meer dan 1% van de populatie voorkomt, of een gebied van belang is voor een sterk bedreigde soort. Daarbij gelden strenge randvoorwaarden: er moeten voldoende betrouwbare en verschillende typen data voorhanden zijn. Bovendien moet een vogelsoort in minimaal twee verschillende jaren in een gebied voldoen aan de criteria. Bureau Waardenburg heeft gebruik gemaakt van tellingen vanaf boten en vanuit vliegtuigen. Met een model zijn kaarten gemaakt met de (voorspelde) verspreiding van vogelsoorten over de verschillende seizoenen.

Uit de studie blijkt duidelijk, dat de hele Nederlandse kustzone van de Voordelta tot de Duitse grens belangrijk zeevogelgebied is. Ook het deel voor de Noord- en Zuidhollandse kust dat door de Nederlandse overheid nog niet is aangewezen als beschermd gebied, is belangrijk gebied voor duikers, grote stern, visdief, noordse stern, dwergmeeuw, grote en kleine mantelmeeuw, stormmeeuw zilvermeeuw en de fuut. Opvallend is dat pas vrij recent bij zeevogeltellingen ontdekt is dat grote groepen futen overwinteren voor de Nederlandse kust, tot wel meer dan 1% van de wereldpopulatie. Waarschijnlijk is dat niet eerder ontdekt omdat in de huidige monitoring van Rijkswaterstaat de fuut geen doelsoort is en tellingen niet worden verwerkt. Verder waren een aantal databestanden tot voor kort niet ontsloten.

Bijna alle potentiële natuurgebieden zijn ook van belang voor vogels
Ook het toekomstige vogelrichtlijngebied Friese Front komt duidelijk naar voren als belangrijk gebied. Hiernaast blijken de Doggersbank, Centrale Oestergronden, Borkumse Stenen, Bruine Bank, Zeeuwse Banken en Vlakte van de Raan  ook belangrijke zeevogelgebieden, naast hun belang voor habitats, vissoorten en zeezoogdieren. Van deze laatste gebieden zijn echter nog onvoldoende telgegevens beschikbaar om ze definitief vast te stellen als Belangrijk Zeevogelgebied. Overigens betekent bescherming en aanwijzing van gebieden zeker niet dat gebieden op slot gaan. Alleen dat de effecten op natuur goed worden onderzocht en activiteiten worden aangepast waar nodig.

Hoe verder?

Stichting De Noordzee en Vogelbescherming Nederland pleiten voor een wettelijke bescherming van de hele kustzone vanwege de internationaal belangrijke aantallen van duikers, futen, meeuwen en sterns. En ook verder uit de kust op open zee is dringend bescherming vereist: daarvoor is meer kennis over leefwijze en gedrag van zeevogels nodig. Bovendien zijn aanvullende tellingen noodzakelijk. Tot slot zouden de vogelwaarden van het gehele Nederlands deel van de Noordzee moeten worden onderzocht. In deze studie is slechts gekeken naar het belang van de (potentiële) natuurgebieden.

Luchtfoto: (c) Zeelandair