Verloren jaar voor grutto

2016 gaat, net als 2015 de boeken in als een waardeloos jaar voor onze nationale vogel. Niet meer dan één op de twintig gruttoparen zag één of meer jongen uitvliegen. ‘Op deze manier gaat het heel hard achteruit met de weidevogels’, zegt Jos Hooijmeijer, grutto-onderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen.

In deze tijd van het jaar zijn op verschillende plaatsen grote groepen grutto's te zien. Op het eerste gezicht lijkt dat misschien goed nieuws: veel grutto's! Maar schijn bedriegt, zegt Hooijmeijer. 'Deze groepen hoor je pas veel later in het jaar te zien. het zijn grutto's die "klaar" zijn met het broedseizoen. In veel gevallen zie je er nu ook nauwelijks of geen jonge vogels bij. Dit zijn dus vogels die onverrichter zaken terug gaan naar West-Afrika.

Dit is het Persbericht dat Vroege Vogels samen met de Rijksuniversiteit heeft uitgegeven naar aanleiding van het slechte broedseizoen 2016.

Rovers
De oorzaak ligt volgens Hooijmeijer, net als vorig jaar, bij de grote hoeveelheid rovers, vooral vossen maar ook marterachtigen en kraaien. ‘In het voorjaar van 2014 hadden we in deze regio enorm veel muizen. Daar hebben de rovers toen van geprofiteerd. Maar nu er twee jaar op rij veel minder muizen zijn, richten al die rovers zich onder andere op weidevogels. Uitgerekend de beste weidevogelgebieden krijgen dan de grootste klappen want daar is het tafeltje-dek-je.’

Toch is dat zeker niet het hele verhaal, benadrukt Hooijmeijer. ‘Een gezonde populatie weidevogels kan wel een paar slechte jaren hebben. Het probleem is dat er in het geval van de grutto en de andere weidevogels vrijwel geen goede jaren meer tegenover staan. Ook in de jaren zonder overdreven veel vossen lukt het de weidevogels niet om genoeg jongen groot te brengen. Het aantal grutto’s gaat dan ook steeds verder achteruit.’ 

Naar schatting broeden er nu nog maar zo’n dertigduizend paar grutto’s in Nederland. In de jaren tachtig waren dat nog honderdduizend paar.  

Zwakke verdediging en ondervoeding
Van de duizend gruttonesten die de Groningse onderzoekers dit jaar op gepaste afstand volgden, kwamen – net als in 2015 – bij niet meer dan 40% de eieren uit. De rest werd bijna allemaal opgegeten. (Een heel klein deel sneuvelde onder de maaimachines van de boeren.) In 2014, toen er veel muizen waren, kwam 55% van de gruttonesten uit; in 2013 zelfs 70%.

Drie weken na het uitkomen van de eieren werd nog maar door een kwart van de ouders alarm geslagen, wanneer de onderzoekers kwamen kijken. ‘Dat is een teken dat er nog grote jongen te verdedigen zijn. Voor een stabiele populatie moet dat percentage op dat moment tenminste 60% zijn!’

Al met al schat Hooijmeijer dat aan het eind van de rit niet meer dan 5% van de gruttoparen dit jaar één of meer jongen zag uitvliegen. ‘98% van de kuikens werd gepakt door een rover of sneuvelde door voedselgebrek. In een gezonde populatie zou de sterfte in dat stadium veel lager zijn, omdat de weidevogels dan gezamenlijk hun kuikens kunnen verdedigen tegen rovers. Maar voor zo’n effectieve luchtverdediging zijn er nu gewoon niet meer genoeg weidevogels over.’

’Maar het echte probleem is dat het overgrote deel van ons polderlandschap ongeschikt is geworden voor opgroeiende kuikens’, stelt Hooijmeijer. ‘Er wordt te vroeg gemaaid, gras dat wel blijft staan is vaak ongeschikt en er zijn niet genoeg insecten. ‘Veel van de jongen die wij vonden waren ondervoed, vooral de kuikens die later in het voorjaar geboren werden. Van de vogels die uiteindelijk wel zijn uitgevlogen mag je je afvragen of die sterk genoeg zijn om naar West-Afrika te vliegen om te overwinteren.’ 

Grote groepen grutto’s
Begin juni waren er op diverse plaatsen in de Nederlandse weiden al grote groepen grutto’s te zien. ‘Op het eerste gezicht lijkt dat misschien mooi, zo’n grote groep grutto’s. Maar in deze tijd van het jaar betekent het niets meer en niets minder dan dat al die vogels voor niets uit Afrika terug zijn gekomen en zich – veel te vroeg – alweer opmaken voor de terugreis.’

Nadere informatie:

Jos Hooijmeijer (06-20136604/j.c.hooijmeijer@rug.nl)