Verleiding, overspel en bedrog: de balts | Podcast

Kleurrijke verenkleden, virtuoze zang en uitgebreide dansrituelen: in het dierenrijk wordt groots uitgepakt om de beste partner aan de haak te slaan. Mannetjes gaan een felle competitiestrijd aan om de aandacht van een vrouwtje te trekken, en juist die strijd zorgt voor variatie in de natuur. Het gespreksonderwerp van de podcast Vroege Vogels en Andere Dieren deze week: de balts. 

“Bijzondere kleuren of extreem lange staarten: dat is allemaal het gevolg van een bepaalde selectie van partners”, vertelt Martijn Hammers, biologiedocent. Zijn favoriete onderwerp: de verleidingstechnieken van dieren. Vooral vogels blinken hierin uit volgens hem. Naast hem zit kunstenaar Mirthe Dokter, die met haar partner Tim Hammer de toneelvoorstelling De Balts heeft gemaakt. “Een dier maakt eigenlijk heel veel kunst, als je ernaar kijkt als kunstenaar”, vertelt ze. Samen vertellen zij over de bijzondere liefdesrelaties van het dierenrijk.

Voor elk dier is de zoektocht naar een partner uniek, vertelt Hammers. Elk dier heeft namelijk een eigen techniek om een partner te vinden en te verleiden. Sommigen doen dat heel groots, zoals de paradijsvogel. Zij poetsen hun verenkleed tot het blinkt en voeren ingewikkelde dansen op voor een potentiële partner. En de liervogel, die bekendstaat om zijn vermogen om geluiden te imiteren, laat zien dat hij een geschikte partner is door zoveel mogelijk geluiden te imiteren. “Van kettingzagen en camera’s tot speelgoedpistooltjes en treinfluitjes: hoe meer geluiden het mannetje kan imiteren, hoe aantrekkelijker hij wordt voor vrouwtjes. Een beetje vergelijkbaar met een popzanger”, zegt Hammers.

Waarom de mannetjes zo hun best doen? Dat komt doordat vrouwtjes kieskeurig zijn in hun zoektocht naar een partner. “Vrouwtjes hebben maar een beperkt aantal eitjes die bevrucht kunnen worden”, legt Hammers uit. “Zij zoeken één goede partner, die ervoor zorgt dat de jongen sterk en gezond zijn”. Mannetjes hebben daarentegen veel zaadcellen en willen doorgaans met verschillende vrouwtjes paren om zo veel mogelijk nakomelingen te produceren. Overspel komt dus regelmatig voor bij onder andere koolmezen en pimpelmezen, wiens doel het is een zo groot mogelijk nest te produceren.

Maar niet alle vogelsoorten zoeken zoveel mogelijk partners. Zo blijft de albatros een leven lang bij één partner. Paartjes voeden namelijk samen de jongen op en dat maakt het belangrijker dat de ouders elkaar trouw zijn. Mirthe Dokter vindt het liefdesverhaal van deze charismatische vogel erg bijzonder. “Albatrossen zien elkaar soms een jaar niet en leiden dan elk hun eigen leven. Maar wanneer ze terugkeren naar de Galapagoseilanden, tussen die duizenden soortgenoten, lukt het ze toch om elkaar terug te vinden. Ze herkennen elkaars roep en doen samen een dans. Dat ziet er heel vertederend uit”.

Een ander dier met een unieke verleidingstechniek is de kamsalamander, die ook in de Tv-uitzending over het Dal van de Mosbeek te zien was. De mannetjessalamander wappert namelijk met zijn lange staart om het vrouwtje te bedwelmen met zijn geurstoffen. “Die werken als een afrodisiacum, en dat vinden vrouwtjes heel aantrekkelijk”, vertelt Hammers. Wanneer de salamander het vrouwtje ervan overtuigd heeft om te paren, levert hij een spermapakketje af dat het vrouwtje vervolgens opneemt.

In de podcast Vroege Vogels en Andere Dieren komen nog veel meer bijzondere verleidingstechnieken van dieren langs, zoals het zware zanggeluid van de grote trap. En wist je dat sommige mannetjes het vrouwtje een bruidsschat geven?