'Trek geen overhaaste conclusies over mismatches in de natuur'

Door klimaatverandering verschijnen insecten steeds vroeger in noordelijke landen. Broedvogels die uit het zuiden komen, kunnen daardoor te laat zijn om van de insectenpiek te profiteren. Toch moeten we niet te snel conclusies trekken over dat soort potentiële mismatches in de natuur, aldus ecoloog Misha Zhemchuzhnikov. Dat blijkt uit zijn onderzoek naar de relaties tussen vogels en insecten in Noord-Rusland en Groenland.

De verhouding tussen de prooien van vogels en de beschikbaarheid van voedsel, is geen gemakkelijke optelsom, aldus Zhemchuzhnikov. "We hebben niet alleen betrouwbare gegevens nodig over de totale massa van insecten die van onder het smeltende ijs komen, maar moeten ook beter kijken naar specifieke insectensoorten."

Kuikens van steltlopers zoals de kanoet, eten in principe alle soorten insecten. Toch blijkt uit DNA analyse van de uitwerpselen van de vogels dat ze wel degelijk voorkeuren hebben. "Ze kunnen bijna elk insect eten, maar in het dagelijks leven geven ze de voorkeur aan langpootmuggen", zegt Zhemchuzhnikov.

Het is daarom belangrijk om te kijken naar de specifieke aantallen en biomassa van de favoriete prooien van de vogels. "Enkel kijken naar de algemene aantallen insecten of naar de totale biomassa van de insecten, kan een misleidend beeld geven", waarschuwt de onderzoeker. "Op basis van een langetermijnmonitoring in de buurt van het onderzoeksstation Zackenberg in Groenland weten we bijvoorbeeld dat aantallen en biomassa niet altijd synchroon lopen. Dit kan leiden tot verschillende conclusies over de mismatches in vraag en aanbod van voedsel."

Om een betere inschatting te kunnen maken van het aantal insecten op de toendra en de totale massa daarvan, raadt Zhemchuzhnikov aan om gestandaardiseerde veldproeven in te zetten. Door gekleurde potjes als een soort valkuiltjes in de grond te plaatsen, kunnen onderzoekers de insecten vangen, tellen en wegen. "Door de felle kleuren van deze potjes kan je ook vliegende insecten vangen. Insecten die de bloemen in de koude Arctische regio bestuiven, bijvoorbeeld. Toch vergt het nog veel wetenschappelijk doorzettingsvermogen om op lange termijn goede conclusies te kunnen trekken."

Helaas zijn er geen dieetgegevens van vogels uit Siberië verzameld in het verleden. "Maar er is een alternatieve manier om terug te gaan in de tijd en toch een idee te krijgen over hun dieetsamenstelling. De chemische vingerafdruk die specifieke insectensoorten in vogels achterlaten is namelijk ook in veren te vinden. Gelukkig hebben we een enorme hoeveelheid van deze veren van jonge vogels. Die zijn tientallen jarenlang verzameld op hun overwinteringsplaatsen.” De onderzoekers werken daarom aan een methode om het dieet van vogels te achterhalen door de veren uit de broedgebieden te analyseren.

Bron: Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee