Streektuinen: inheemse natuur in eigen tuin

De donkere klaverzandbij, de grote weerschijnvlinder, de absintmonnik. Je komt ze lang niet overal in Nederland tegen. Veel diersoorten gedijen op specifieke gronden en de planten die daar groeien. Initiatief Streektuinen borduurt op dat gegeven voort, en wil van tuinen in Nederland een groot, groen netwerk maken. Met streekgebonden soorten als uitgangspunt.

Medeoprichter Rolf Schuttenhelm vroeg zich af: “Als één op de tien Nederlandse tuinen een leefgebiedje voor lokale planten en dieren wordt, slaat dat dan een deuk in het pakje boter van de biodiversiteitscrisis?” Na verschillende ecologen te hebben gesproken was het voorzichtige antwoord “ja”. Zodoende ontstond platform Streektuinen. Een platform waar tuinen een verbindende rol spelen voor de Nederlandse natuur en biodiversiteit. Die boodschap sluit goed aan bij het initiatief Nationaal Park Alle Tuinen van de NTR. Streektuinen gaat echter nog een stapje verder, door streekgebonden soorten aan de basis te stellen. Ze hebben het land daarvoor onderverdeeld in vijfentwintig streken.

Grondsoorten en iconische natuursystemen uit de omgeving bepalen de indeling van de streken. In het Vechtdal bijvoorbeeld, waar de tuin van Schuttenhelm zelf ligt, vindt je kalkrijke zandgronden en het natuursysteem van de Vecht. Terwijl je in het aangrenzende IJsseldal te maken hebt met kleigronden en een rijkdom aan heggen. Ook hebben de streken hun eigen ‘icoonsoorten’: planten en dieren die écht in dat gebied thuishoren. Regelmatig hoort bij een iconische plant ook een karakteristiek insect, dat deze plant als waardplant heeft. Denk bijvoorbeeld aan smeerwortel of rode klaver, waarvan de moshommel in de Noordelijke provincies en zuidwestelijke delta afhankelijk is.

Een tuin tjokvol streeksoorten, zoals bij tuinpionier Jochem Kühnen of bij Schuttenhelm zelf, is natuurlijk fantastisch. “Maar eigenlijk zijn mensen die op hun balkon of in hun versteende tuin één of meerdere inheemse planten plaatsen de echte helden”, zegt Schuttenhelm. Ook als je slechts in een klein stukje van je tuin of balkon streekgebonden soorten verwelkomt heb je dus een streektuin. Je kunt je daarmee aanmelden op de website van streektuinen. Zo’n 260 tuinen maken al deel uit van het platform, vol met tips over, en liefde voor de kunst van het ecologisch tuinieren. Deze tuinen worden op de website aangeduid als ‘stapstenen’. Hoe meer dat er worden, hoe sterker het groene netwerk in Nederland.

“Eigenlijk hopen we dat het initiatief streektuinen na verloop van tijd overbodig wordt”, aldus Schuttenhelm. “Dat die ecologische hoofdstructuur weer sterk genoeg wordt.”

Een van die stapstenen is de tuin van Jantine Schinkelshoek. Op haar erf in de IJsselstreek vertelt zij dat ze als landschapsarchitecte jarenlang veel geleerd heeft over de wereld van planten. Via haar eigen stichting Hoopheggen kwam ze in aanraking met Streektuinen. Toen is ze ook de schoonheid van insecten en niet-gecultiveerde planten steeds meer gaan waarderen. “Bloemroosjes waar dan weer puttertjes op afkomen die de bloemhoofdjes leegzuigen, dat vind ik geweldig”, vertelt ze, “Je leert het natuurlijke systeem dan ook steeds beter kennen.” Ook Schuttenhelm benadrukt het enthousiasme dat ecologisch tuinieren met zich meebrengt: “Het is ook gewoon therapeutisch, die beestjes die in de tuin rondvliegen. Je blijft nieuwe dingen zien.”