Statiegeld op 2,5 miljard blikjes per jaar: 'gigantische operatie'

Bij een PLUS-supermarkt in Almere is vandaag de aftrap gegeven voor de invoering van 15 eurocent statiegeld op blikjes per 1 april. Met de invoering van statiegeld moet worden voorkomen dat blikjes als zwerfafval in de natuur terechtkomen. Ook moet de maatregel helpen om blik beter te kunnen recyclen.

Het was eigenlijk de bedoeling dat er al per 1 januari statiegeld op blikjes zou zitten, maar vanwege organisatorische problemen werd dit uitgesteld tot 1 april. Minimaal 90 procent van de blikjes moet volgens de wet gescheiden worden ingezameld om te worden gerecycled. Nu belanden circa 150 miljoen blikjes per jaar nog als zwerfafval in de natuur.

Om statiegeld op blikjes onder de aandacht te brengen wordt een reclamecampagne opgezet op televisie, radio, online en via abri's. De blikjes met statiegeld zijn te herkennen aan een statiegeldlogo. Vanaf 1 juli 2021 zit er ook al 15 cent statiegeld op kleine plastic flesjes voor bijvoorbeeld frisdrank en water. Er zat al langer 25 cent statiegeld op grote plastic flessen.

Er zijn in totaal ongeveer 27.000 innamepunten voor statiegeld. Het gaat bijvoorbeeld om supermarkten, maar ook om tankstations langs snelwegen. Ook op grote treinstations waaronder Utrecht Centraal en Amsterdam Centraal zijn er inleverautomaten. Het is de bedoeling dat er straks op alle bemande treinstations inzamelpunten komen. Mensen kunnen dan geld retour krijgen of het doneren aan goede doelen.

Ook wordt gedacht om inzamelpunten op te zetten bij middelbare scholen omdat daar vaak veel blikjes op straat rondzwerven. Er komt dan ook een specifieke voorlichtingscampagne gericht op scholieren.

Volgens directeur Raymond Gianotten van Statiegeld Nederland, de uitvoerende organisatie achter het statiegeldsysteem, worden er circa 2,5 miljard blikjes per jaar op de Nederlandse markt gebracht. In totaal zal er met kleine en grote plastic flessen en blikjes jaarlijks een bedrag van ongeveer 700 miljoen euro aan statiegeld gemoeid zijn. Hij vertelt: "alles en iedereen is klaar." Het gaat dan niet alleen om supermarkten, producenten en importeurs, maar ook om de benodigde software. "Het is een collectief systeem."

De invoering van statiegeld op blikjes is een "gigantische operatie" op logistiek gebied. Dat zegt directeur Hester Klein Lankhorst van het Afvalfonds Verpakkingen. Het Afvalfonds is verantwoordelijk voor recycling van alle verpakkingen zoals glas en papier maar ook voor statiegeld. Ze zegt dat er wel een overgangsperiode zal zijn omdat eerst oude voorraden blikjes in winkels moeten worden weggewerkt. Het kan dus zijn dat er zowel blikjes met statiegeld als zonder statiegeld in de schappen liggen. "Het gaat ons er gewoon om dat er zoveel mogelijk wordt ingeleverd en dat er zo min mogelijk op straat belandt", aldus Klein Lankhorst.

De hoeveelheden blik en flesjes zijn namelijk enorm. Jaarlijks worden ruim 2,5 miljard blikjes bier, fris en andere dranken op de Nederlandse markt gebracht en meer dan 600 miljoen grote plastic flessen en 900 miljoen kleine flesjes. Het is de bedoeling dat daarvan minstens 90 procent weer wordt ingeleverd bij inzamelpunten voor recycling. Daardoor moet veel minder zwerfafval op straat en in de natuur terechtkomen.

Er zijn centra waar de flessen en blikjes in grote plastic zakken worden afgeleverd om te worden gesorteerd en geteld. Ze worden vervolgens in een grote drukpers tot balen geperst voor recycling. Het statiegeld wordt dan vergoed aan de supermarkten en innamepunten die het geld aan de consument hebben uitbetaald. "In feite zijn we geen afval aan het verwerken maar geld aan het tellen want er gaat veel geld om in het systeem", zegt Gianotten.

Op ruim 350 locaties langs de Nederlandse rivieren werd afgelopen najaar het afval in kaart gebracht door vrijwilligers van Schone Rivieren. Per 100 meter oever werden gemiddeld drie lege blikjes aangetroffen. Noï Boesten, projectleider van Schone Rivieren, stelt dat blikjes levensgevaarlijk zijn voor onder andere koeien, waarvan er vele langs de oevers grazen. Zij eten stukjes blik op. Uit eerder onderzoek is gebleken dat hierdoor jaarlijks zo’n 4000 koeien overlijden. Om die reden hebben boeren al jaren geleden om maatregelen gevraagd.

IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee, de initiatiefnemers van Schone Rivieren, zijn heel blij dat de statiegeldregeling voor blikjes per 1 april eindelijk ingaat. Bij Schone Rivieren gaan we er vanuit dat door de maatregel de hoeveelheid blikjes op de rivieroevers zal verminderen. Rivieroevers horen net als de rivier zelf schoon te zijn van zwerfafval en deze statiegeldregeling is hiervoor een geweldige maatregel.

Bierbrouwers Heineken en Grolsch zijn van plan ook na 1 april nog blikjes te vullen zonder het statiegeldlogo, schrijft het AD. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) dreigt met handhaving als ze dat doen. Volgens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat overtreden de brouwers de wet.

De brouwers zijn van plan stapsgewijs over te gaan en eerst nog al geprinte blikjes te blijven vullen en op de markt te brengen. Dat mag volgens hun omdat er een overgangsregeling van drie maanden geldt. Over die uitleg van een afgesproken overgangsperiode "verschillen we van mening", beaamt een woordvoerder van Heineken. Hij stelt dat het bedrijf geen grote voorraden aanhoudt en dat bedrijven die dat wel doen wel van de overgangsperiode gebruik kunnen maken. "We zetten al onze merken in groepen om. Elke twee weken gaat een deel van de productie over." Het merk Heineken zit in de laatste groep die begin mei wordt overgezet. "We willen ook geen karton en blik verspillen."

Maar een woordvoerder van staatssecretaris Vivianne Heijnen van Milieu bestrijdt dat. "Na 1 april mag nog wel oude voorraad verkocht worden. Maar alles wat vanaf dan geproduceerd wordt, moet in een blikje met een statiegeldlogo."

Recycling Netwerk Benelux, een collectief waarin onder meer Greenpeace en Milieudefensie zijn vertegenwoordigd, is van plan aangifte te doen. Volgens de organisatie hebben de brouwers genoeg tijd gehad om zich voor te bereiden op de nieuwe statiegeldregeling die nota bene al eens met drie maanden werd uitgesteld onder druk van het bedrijfsleven. Zij vrezen dat er langer onduidelijkheid blijft door de acties van Heineken en Grolsch omdat mensen langer moeten blijven zoeken of op hun blikje wel statiegeld zit.

Heineken reageert: "Winkeliers accepteerden nog geen blikken met statiegeldlogo. "Die wilden ze pas vanaf 1 april hebben, dus we konden ook niet eerder overstappen." Heineken-merken die komende week als eerste met statiegeld verkocht zullen worden zijn onder meer Desperado's, Brand, Amstel Radler en Birra Moretti.

Bron: ANP, Noï Boesten (Schone Rivieren)