Salamander raadsel

Het is het grootste mysterie in salamanderland. Hoe het komt dat de helft van de eitjes bij de kamsalamander, en andere watersalamanders (van het geslacht Triturus) niet uitkomen. Het blijkt een genetisch defect, dat al miljoenen jaren bestaat. Het is opmerkelijk dat de evolutie dit niet heeft opgelost. Manon de Visser, bioloog bij Naturalis en de Universiteit Leiden probeert het dit grote mysterie op te lossen, door te kijken naar het DNA van deze dieren. Ze gebruikt hierbij technieken, die ze ook heeft ingezet bij haar vorige onderzoek, naar de kleinste zwijntjes ter wereld.

Volgens de evolutietheorie verkleint natuurlijke selectie de kans op dit soort genetische fouten. Watersalamanders van het geslacht Triturus hebben echter te kampen met het zogenaamde 'chromosoom 1 syndroom'. Hierbij komt 50% van de eieren niet uit. In Nederland gaat het alleen om de kamsalamander (Triturus cristatus of de grote watersalamander), die hiermee te kampen heeft. Alle andere soorten (bijvoorbeeld de kleine watersalamander) hebben dit genetische defect niet. 

De kamsalamander dankt zijn naam aan de getande rugkam, die het mannetje ontwikkelt in het voorjaar. Om het vrouwtje te versieren kromt de man zijn rug en wappert met zijn staart in golvende bewegingen terwijl hij balanceert op zijn voorpoten. Als het is gelukt om de aandacht van het vrouwtje te trekken beweegt hij zich langzaam achteruit, waarop het vrouwtje hem volgt.
De piek van de paartijd is april. Een klein percentage van de volwassen dieren blijft het hele jaar in het water. De meeste kamsalamanders verlaten eind juni het water. Het vrouwtje legt ruim 200 eieren.

Manon de Visser deed eerder onderzoek aan de kleinste en meest bedreigde varkenssoort ter wereld. Dit dwergzwijntje (pygmy hog) komt slechts voor in een klein gebied in India, waar ook neushoorns en olifanten leven. Om het dier voor uitsterven te behoeden is er in India een fokprogramma opgezet, dat al 25 jaar bestaat. De Visser onderzocht tijdens haar studie het genoom van de zwijntjes. Onlangs publiceerde ze een artikel hierover in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology. Met dezelfde DNA-technieken probeert De Visser nu vat te krijgen op het ingewikkelde genoom van de kamsalamander.

Manon de Visser heeft een eigen website. Bekijk het hier.