Reuzenduif op Rodrigues agressief door zeespiegelstijging

De Rico Verhoeven van Rodrigues, zo mag je de solitaire met recht noemen. Deze reuzenduif, met zijn vleugels als boksbeugels leefde tot driehonderd jaar geleden op het eiland Rodrigues in de Indische Oceaan. Wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Maastricht onderzochten hoe deze ooit vreedzaam levende vogels zulke fanatieke vechtersbazen konden worden.

Leon Claessens, hoogleraar paleontologie en evolutie aan de UM, en Jasper Croll, theoretisch bioloog en medewerker van het Instituut van Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) van de UvA, schuiven aan en vertellen over hun ontdekkingen.

“Met mijn collega Kenneth Rijsdijk werk ik al jaren op Mauritius, om onderzoek te doen naar de dodo” vertelt Claessens. “Daar in de buurt ligt ook het eiland Rodrigues, waar een veel minder bekende, maar minstens zo interessante, nauwe verwant van de dodo voorkwam, namelijk de solitaire. In tegenstelling tot de dodo, was deze reuzenduif extreem agressief. Dusdanig agressief zelfs, dat ze een soort boksbeugels op hun vleugels ontwikkelden om elkaar mee aan te vallen. Agressie was voor deze dieren de dominante overlevingsstrategie.”

Dit bizarre verschil tussen de vreedzame dodo en de agressieve solitaire riep vraagtekens op bij Claessens en zijn collega’s: Hoe konden twee vogelsoorten, die enorm op elkaar leken en maar 600 km uit elkaar woonden, zich zó verschillend ontwikkelen?

Het belangrijkste verschil bleek de eilanden waarop de vogels voorkwamen. “Om dit te begrijpen moeten we terug naar zo’n twee miljoen jaar geleden, toen ijstijden en tussenijstijden elkaar om de zoveel jaar afwisselden, wat gepaard ging met grote zeespiegel-stijgingen", vertelt Rijsdijk. “Door de vorm van Rodrigues nam het landoppervlak daar razendsnel af. Binnen een periode van 30 jaar werd het eiland wel tien keer zo klein.” De solitaires hadden het zwaar met deze extreme ontwikkeling. “Dezelfde groep vogels had nog maar 10% land over om op te broeden, en daar begonnen ze over te vechten”, ligt Claessens toe. “Toen bleven enkel de meest agressieve individuen over. Zij plantten zich voort en gaven de genetische agressie door op hun jongen. Zo werd de hele populatie, mannen, vrouwen en kinderen, agressief."

Om deze theorie hard te maken schakelden de wetenschappers de hulp van Croll in. Hij ontwierp een speltheoretisch model waarin het landoppervlak van Rodrigues en het aantal agressievelingen onder de populatie solitaires met elkaar werden vergeleken. “Tot mijn eigen verbazing rolde uit dat model een kritische drempel”, vertelt Croll. “Wanneer een bepaalde hoeveelheid land verloren gaat, ontstaat er een kantelpunt en verandert agressie in een onomkeerbare, dominante populatie-eigenschap.”

De wetenschappers verwachten dat hun model ook ingezet kan worden om agressiviteit in andere diersoorten, wellicht zelfs mensen, te begrijpen en voorspellen.