Oeroude zeevogels ontdekt in Noord-Brabant

In Noord-Brabant is onlangs een grote collectie van fossiele vogels gevonden. De collectie bestaat uit meer dan 200 botten en fragmenten en is de grootste en meest diverse ooit binnen Europa gevonden. De collectie is gevonden in aardlagen die van mariene oorsprong zijn, en dat is terug te zien aan de soorten die er zijn gevonden: voornamelijk albatrossen, pijlstormvogels, jan van genten, alkachtigen en eenden. Daarbij zijn verschillende soorten die totaal nieuw zijn voor de wetenschap. Deze collectie maakt een vergelijking mogelijk tussen fossiele zeevogels die zijn gevonden in de Verenigde Staten en Europa, waardoor voor het eerst een bijzonder compleet beeld ontstaat van de zeevogels van de Miocene en Pliocene Atlantische Oceaan. Met name de gevonden keerkringvogel duidt op veel warmere (subtropische) temperaturen dan tegenwoordig in Nederland. De gevonden fossiele fauna laat zien dat de grote verscheidenheid aan zeevogels van 3,5 miljoen jaar geleden misschien niet eens zo heel bijzonder was: het wijst er eerder op dat de verscheidenheid tegenwoordig juist bijzonder laag is!

Voor dit onderzoek, dat meer dan een jaar in beslag heeft genomen, werd in goede  samenwerking met vele amateurverzamelaars in Nederland een unieke collectie van 3 tot 10 miljoen jaar oude zeevogelbotten bijeengebracht. Allemaal afkomstig uit Noord Brabantse bodem. De studie werd verricht door ir. Erik Wijnker (Wageningen) in samenwerking met verschillende Nederlandse musea: Naturalis in Leiden, het Natuurmuseum Rotterdam, Oertijdmuseum De Groene Poort in Boxtel en het Instituut voor Archaeologie van de Universiteit Groningen. In het National Museum of Natural History, Smithsonian Institute in Washington D.C., USA, werd de collectie uit Brabant vergeleken met de uitgebreide collectie fossiele vogels uit het Mioceen en Plioceen van de Oostkust van de Verenigde Staten. Dit laatste deel van het onderzoek betekende dat het voor de eerste keer mogelijk werd om Miocene en  Pliocene vogelfauna’s van twee kanten van de Atlantische Oceaan te vergelijken. De fauna’s van beide zijden van de Atlantische Oceaan komen sterk overeen. Dat blijkt van groot belang. Het werd daarmee duidelijk dat de kennis van fossiele zeevogels uit de Verenigde Staten, in combinatie met het Nederlandse materiaal, een bijna compleet beeld geeft van hoe de zeevogelfauna er in het Mioceen en het Plioceen heeft uitgezien. 
Er zijn 7 soorten vogels aangetroffen van Miocene ouderdom (ongeveer 10 miljoen jaar oud): twee alkachtigen, en keerkringvogel, en vier jan van genten. Vooral de keerkringvogel wijst op subtropische temperaturen in het Mioceen van Nederland.
De andere 28 soorten vogels zijn circa 3,5 miljoen jaar oud, en stammen uit het Laat Plioceen. Daarbij zijn onder anderen vier soorten albatrossen, pijlstormvogels, een stormvogeltje, twee jan van genten, vele alkachtigen waaronder de alk, zeekoet, papegaaiduiker en reuzenalk. Ook al deze soorten zijn echte zeevogels, en geven aan hoe Nederland, 3,5 miljoen jaar geleden, nog steeds tot ver in Brabant onder water stond. Van de 35 soorten vogels die er zijn gevonden zijn er 25 nog nooit eerder in Europa  gevonden. Tenminste 5 soorten zijn nieuw voor de wetenschap, waarover thans verschillende publicaties in voorbereiding zijn.

Vogelexperts waren verrast door de verscheidenheid aan soorten zeevogels in het Plioceen van Nederland en de Verenigde Staten. Het totaal aantal gevonden soorten zeevogels in het Plioceen is veel groter dan we thans aantreffen in de Atlantische oceaan inclusief de Noordzee. Bijna de helft van de “echte” zeevogels (vogels die hun hele leven op zee leven) blijkt uitgestorven in de afgelopen 3,5 miljoen jaar. Een goede verklaring daarvoor lijkt te liggen in de ijstijden die in de laaste 2 miljoen jaar zijn opgetreden. Omdat zeevogels op het land vaak onbeholpen zijn en een gemakkelijke prooi voor roofdieren vormen, broeden zij vaak op eilanden. Door de grote stijgingen en dalingen van de zeespiegel tijdens de ijstijden zijn er vele verdwenen. Dat gebeurde als gevolg van het onderlopen van broedgebieden, bedekking van eilanden met ijs en verstoring van voedselketens als gevolg van veranderende zeestromingen. Ook konden roofdieren bij lage zeewaterstanden makkelijk eilanden bereiken en daar voor slachtingen onder de broedende zeevogels zorgen. De gevonden fossiele fauna laat ons inzien dat de verscheidenheid aan zeevogels van 3,5 miljoen jaar geleden misschien niet eens zo heel bijzonder was: het wijst ons eerder op het feit dat de vescheidenheid nu juist bijzonder laag is!
 
Deze zeer bijzondere collectie fossiele zeevogels is tentoongesteld in het Oertijdmuseum in Boxtel. Daarmaast zijn er ook andere vondsten te bewonderen uit de zeeen die Nederland overspoelden: resten van haaien, kreeften, schelpen en zeezoogdieren worden allen tentoongesteld, waaronder de twee bijzondere dolfijnenschedels die de landelijke pers haalden in januari. De veranderingen die Nederland heeft ondergaan in de afgelopen 10 miljoen jaar worden daarnaast uitvoerig belicht: Nederland veranderde van een subtropische zee naar een koude steppe met mammoeten en wolharige neushoorns. Van deze en andere dieren zijn ook bijzondere fossielen aanwezig in het Oertijdmuseum.

meer over het Oertijdmuseum >>