Nieuwe ‘Rode Lijst’ van doortrekkers en wintergasten

Negenendertig vogelsoorten staan op een nieuwe ‘Rode Lijst’ voor vogels die in Nederland overwinteren of ons land aandoen als doortrekker. De Rode Lijst van broedvogels is bekend, maar deze aanvullende ‘Rode Lijst’ van wintervogels en doortrekkers is op verzoek van Vogelbescherming Nederland opgesteld door Sovon Vogelonderzoek. Vogelbescherming zal de lijst gebruiken voor haar beschermingswerk. Uit de lijst blijkt dat vooral vogels die broeden op de toendra en bij ons overwinteren het zwaar hebben.

Van de 263 onderzochte vogelsoorten die Nederland aandoen als doortrekker of wintergast zijn er 39 op de nieuwe ‘Rode Lijst’ van bedreigde vogels terecht gekomen en negen op de oranje lijst. De oranje lijst is een lijst van vogels die de afgelopen tien jaar constant in aantal zijn afgenomen en dus ook in de gevarenzone dreigen te komen. Van de wintergasten en doortrekkers die in ons land achteruit zijn gegaan, broeden er zo’n dertien op de toendra. Het gaat daarbij om soorten als kuifduiker, paarse strandloper, steenloper, maar ook roofvogels als ruigpootbuizerd en blauwe kiekendief en zangvogels waaronder strandleeuwerik en frater. Ook op Europees niveau gaat het slecht met deze soorten, zoals blijkt uit broedvogeltellingen in Arctische gebieden van Scandinavië. De achteruitgang van deze soorten kan samenhangen met de effecten van klimaatverandering. Niet iets waar Vogelbescherming direct iets aan kan doen, en daarom is het des te belangrijker dat de overwinteringsgebieden voor deze vogels in ons land zo optimaal mogelijk in stand worden gehouden.

Net als bij vogels die in Nederland broeden zijn de negatieve gevolgen van de intensieve landbouw ook bij de doortrekkers en overwinteraars zichtbaar. De veldleeuwerik is als doortrekker en wintergast met 50 tot 75 procent afgenomen. De ortolaan, een zangvogel van het kleinschalig cultuurlandschap, is als broedvogel in Nederland feitelijk uitgestorven. Als doortrekker gaat het dezelfde kant op. De achteruitgang ligt tussen de 75 en 100 procent. Het toont aan dat er op Europees niveau stevige maatregelen nodig zijn om de natuur in het boerenland weer een kans te geven.

Met de visdief gaat het Europees gezien redelijk goed, toch staat deze soort wel op de ‘Rode Lijst’ als doortrekker. De zwarte stern gaat in de EU-landen achteruit. Voorheen was het IJsselmeer zeker voor doortrekkende zwarte sterns een zeer belangrijk gebied. De natuurkwaliteit van het IJsselmeer is echter sterk achteruit gegaan, het is goed denkbaar dat dit de negatieve trend in ons land voor beide sternsoorten verklaart.

Nederland kent al jaren een Rode Lijst van Bedreigde broedvogels, een officiële lijst die wordt vastgesteld door de minister of staatsecretaris. Voor Vogelbescherming een belangrijk instrument bij het vaststellen van prioriteiten in het beschermingswerk. Dat beschermingswerk richt zich niet alleen op de broedvogels maar ook op vogels die als doortrekker of wintergast van ons land afhankelijk zijn. Om een scherp beeld te krijgen hoe het deze groep vogels vergaat, heeft Vogelbescherming aan Sovon Vogelonderzoek Nederland opdracht gegeven om ook een Rode Lijst van doortrekkers en wintergasten op te stellen. Dit is geen officiële lijst, maar Vogelbescherming zal er wel bij de overheid op aandringen de lijst een officiële status te geven.

Bron: Vogelbescherming Nederland