Naar de haaien

In het Caribisch deel van ons land komen indrukwekkende haaiensoorten voor. Haaien worden helaas ernstig bedreigd. Onderzoek moet duidelijk maken wat er moet gebeuren om deze bijzondere dieren beter te beschermen. Menno helpt de onderzoekers een week mee, op en in het water rondom Curaçao en Sint Maarten.

Haaien zijn – net als roggen – kraakbeenvissen, maar ze lijken biologisch meer op grote zoogdieren. Ze groeien langzaam, zijn op late leeftijd geslachtsrijp en krijgen weinig jongen. Daardoor groeien populaties langzaam en ze herstellen zich slecht na overbevissing. Wereldwijd zijn er zo’n 500 soorten haaien en 600 à 700 soorten roggen. Rondom Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten - het Caribisch deel van ons Koninkrijk - komen veel indrukwekkende haaiensoorten voor, zoals de tijgerhaai, de hamerhaai en de walvishaai. Het aantal haaien rondom de eilanden neemt echter af en veel soorten zijn met uitsterven bedreigd. Wereldwijd worden er jaarlijks honderd miljoen haaien gedood. Volgens wetenschappers is dat 7% van het totaal.

Een deel van die haaien worden gericht gevangen; een deel is bijvangst. In Zuidoost-Azië heeft de haai het meest te lijden: daar worden haaien nog altijd gevangen voor de haaievinnensoep. En dan verdwijnt ook nog ‘ns wereldwijd leefgebied van de haai zoals koraalrif en mangrovebos door vervuiling, visserij of industrie. Dat is kwalijk, want haaien spelen een belangrijke rol in het ecosysteem: het zijn toppredatoren en zij houden de zee gezond.

Save Our Sharks  is een project van de Dutch Caribbean Nature Alliance, onderzoeksinstituten zoals de Wageningse Universiteit, en de Postcodeloterij. Dit project draait om de bescherming van haaien in de zeeën van de Nederlandse Cariben; ze doen wetenschappelijk onderzoek en ze doen veel aan voorlichting en educatie om de eilandbewoners bewust te maken van het belang van haaien. Zo geeft Angela Richardson van het plaatselijke onderzoeksinstituut Carmabi  les aan schoolkinderen om ze kennis over en liefde voor haaien bij te brengen.

Ryan de Jong doet iets heel anders: deze zeekajakker zag op z’n tochten rond het eiland dat de mangrovebossen verdwenen. Hij is een herplantingsprogramma begonnen en heeft inmiddels meer dan 100.000 mangroveboompjes geplant en zo al een hele baai hersteld. Mangroves zijn belangrijk voor haaien omdat ze het ondiepe water gebruiken als kraamkamer voor hun jongen.

De essentie van veel wetenschappelijk haaienonderzoek is: welke haaien zijn er precies, waar hangen ze rond en waar zwemmen ze naartoe? Om daar achter te komen maakt Wageningen Marine Research  in de Cariben onder andere gebruik van zogeheten BRUV’s: Baited Remote Underwater Video’s, een cameraval onder water met aas eraan, perfect voor het ‘betrappen’ van schuwe dieren zoals haaien. Het levert soms spectaculaire en verrassende beelden op. Verder worden er haaien gezenderd, zowel met satellietzenders – die actief uitzenden – als met zogeheten PIT-tags, passieve zenders (PIT betekent passive integrated responder) die je kunt aflezen als je een haai terugvangt.

Vanwege de aanwezige riffen en de aanwezigheid van een marinepark dat de haaien al jaren beschermt, is Sint-Maarten een toplocatie om haaien te zien tijdens een duik. En dat kan Menno beamen, want tijdens diens duik kwam cameraman Evert Bleijenberg bijna ogen te kort om alle haaien – en een schildpad! - op beeld vast te leggen. Het personeel van duikscholen op Sint Maarten, in ons geval Dive Safari’s, noteert tijdens een duik hoeveel en welke soort haaien, roggen en zeeschildpadden ze tegenkomen. Dankzij dit citizen science project dient zelfs een sportduik een wetenschappelijk doel. En zo worden de haaien op de Cariben op alle mogelijke manieren in kaart gebracht met als doel ze beter te kunnen beschermen.

Lees meer over de projecten van  Save our Sharks

Haaien zijn onmisbaar voor een gezonde oceaan. Wereldwijd worden ze met uitsterven bedreigd door menselijk handelen. Wij kunnen ervoor zorgen dat deze fantastische dieren voor de toekomst behouden worden. Overtuig onze regering dat de haaien en roggen te beschermd moeten worden tegen overbevissing en ontvinninspraktijken:  Teken de petitie !