'Micro-evolutie' bij bonte vliegenvanger

Als er een vogel goed wordt bestudeerd in Nederland is het de bonte vliegenvanger  ( Ficedula hypoleuca ). Christiaan Both (Rijksuniversiteit Groningen)en zijn collega's onderzoeken al ruim twintig jaar de tien populaties in ons land.

Door de klimaatverandering wordt het steeds warmer in ons land. Hierdoor lopen bomen eerder uit en komen bladetende rupsen eerder uit hun ei. De rups is essentieel in het leven van de bonte vliegenvangerjongeren. Om op tijd te zijn in Nederland om de rupsen aan het jonge broedsel te voeren moet de bonte vliegenvanger dus steeds eerder in Nederland zijn.

Evolutionair ecoloog Christiaan Both onderzoekt in welke mate en met welke snelheid de evolutie meegaat met deze klimaatsveranderingen.

In zijn onderzoeken ontdekte hij dat bonte vliegenvangers, die in Afrika overwinteren, zich aan lijken te passen aan het veranderende klimaat door razendsnelle 'micro-evolutie'. De vogels lijken daadwerkelijk genetisch te veranderen in een soort die steeds vroeger begint met leggen.

Maar dit eerder  aankomen kan mogelijkerwijs ook  tot problemen leiden. Het begin van onze lente was niet zo warm en waren er nog niet zoveel rupsen. Christiaan Both onderzoekt de komende tijd hoe dit de vroege vliegenvangers en hun jongen gaat treffen.

Onderzoeksvogel
Aangezien de bonte vliegenvanger in een nestkast broedt, is het ringen en zenderen van de jongen en volwassenen redelijk makkelijk. Dat verklaart zijn populariteit als onderzoeksvogel.

Snelheid van evolutie
Maar hoe weet je als bonte vliegenvanger wanneer je moet vertrekken uit Ghana om hier je jongen goed groot te kunnen brengen? 

Het is immers voor de vogels onmogelijk om het voorjaar hier in Nederland vanuit Afrika te voorspellen. Door de afstand van ruim 4500 kilometer zouden ze dat ook een maand van te voren moeten weten. Both ontdekte dit allemaal door jaar in jaar uit een grote hoeveelheid nestkasten met vliegenvangers te volgen. Sinds kort voorziet hij zijn vogels ook af en toe van een piepkleine chip. Die slaat de positie op aarde op aan de hand van de tijd en informatie over licht of donker. Daardoor ontrafelt hij ook steeds meer informatie over de timing en de verblijfplaatsen in de trek van deze vogels.

Na de zomer hoopt Christiaan Both te weten welke gevolgen  de afgelopen koude lente heeft voor de bonte vliegenvanger.