Live vanuit het oudste museum van Nederland

Vroege Vogels is zondag drie uur lang te gast in het Haarlemse Teylers Museum. Sinds 1784 is deze instelling voor kunst en wetenschap open voor publiek. En daarmee is Teylers het oudste museum van ons land. In de uitzending onthullen we het officiële kunstwerk voor de Nationale Bloem, het madeliefje. We ontdekken waarom Napoleon ooit een bezoekje bracht aan het museum, wat het mysterie is van de zondvloedmens en dat optische illusies niet alleen mensen, maar ook dieren voor de gek houden.

Beluister de fragmenten terug op de volgende startpunten:
00:11:35 - Fossielenzaal van het Teylers Museum
00:36:55 - Elektriseermachine
01:19:05 - Bibliotheek Teylers
02:10:25 - Tentoonstelling 'De grote illusie'

Teylers Museum is genoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een vermogende Haarlemse zijdefabrikant en bankier, die een grote belangstelling had voor kunst en wetenschap. In zijn testament bepaalde hij dat zijn vermogen moest worden ondergebracht in een stichting die onder meer de bevordering van kunst en wetenschap tot doel had. En zo verscheen na zijn dood in Haarlem het eerste museum van Nederland, met fossielen, mineralen, natuurkundige instrumenten en bijzondere boeken. De oudste ruimte van het museum is de Ovale Zaal, direct achter het oude woonhuis van Teyler van der Hulst. In die zaal ligt onder meer het topje van de Mont Blanc. Het stuk steen is in 1787 meegenomen door de Zwitserse geoloog en natuurwetenschapper Horace-Bénédict de Saussure, na zijn beklimming van de hoogste berg van Europa.

De historische bibliotheek van Teylers Museum uit 1826 telt 25.000 boeken en 100.000 tijdschriften. Schrijver en tv-maker Boudewijn Büch was jarenlang kind aan huis hier. Hij zocht in de boeken onder andere bewijs voor zijn Dodo-botje. Een van de meest beroemde boeken in de collectie is het enige exemplaar van ‘Birds of America’ van de Frans-Amerikaanse natuuronderzoeker John James Audubon. In het werk staan met de hand ingekleurde vogelprenten, waarop de vogels op ware grootte zijn afgebeeld. In de bibliotheek is ook werk te vinden van de Zweedse plantkundige Carl Linneaus en het originele ‘Nederlandsche Vogelen’ van Cornelius Nozeman en Christiaan Sepp.

Een van de topstukken in het museum is de mosasaurus (ofwel de maashagedis). Het fossiel van dit miljoenen jaren oude zeereptiel, is in 1766 aangetroffen in de Sint-Pietersberg bij Maastricht. Het is een van de eerste dieren, die als uitgestorven werd beschreven. Een ander kroonjuweel van Teylers is de zondvloedmens. Dit versteende geraamte van een uitgestorven salamander is al eeuwen wereldberoemd. De Zwitserse natuuronderzoeker Johann Jakob Scheuchzer dacht in 1726 dat het de overblijfselen waren van een mens, verdronken tijdens de Bijbelse zondvloed. Zijn theorie kwam snel onder vuur te liggen. Maar wat het wel is? Na onderzoek bleek het een uitgestorven reuzensalamander.

Een geest die opduikt op het toneel, de beroemde caleidoscopische Kaiserpanorama en toverlantaarns. Onlangs is in Teylers de tentoonstelling ‘De Grote Illusie - 200 jaar Virtual Realities’ geopend. Over de geboorte van de optische illusie. Voor de mens wel te verstaan. In de uitzending horen we dat ook de natuur bol staat van de optische illusies, zoals misleidende orchideeën. Een speciale rol is weggelegd voor onze Nationale Bloem, het madeliefje.