Koniks en galloways als natuurbeheerders

Grote plassen vol met lepelaars, een visarend jagend boven de Rijn, grazende koniks tussen galloways: de natuur in de Blauwe Kamer is een groot spektakel. Toch bestaat dit natuurgebied nog helemaal niet zo lang. Slechts 30 jaar heeft Utrechts Landschap het in beheer. Maar de belangrijkste beheerders zijn hier toch wel de grote grazers. 

Natuurgebied de Blauwe Kamer ontstond in 1992. Voor Plan Ooievaar, een voorloper van wat nu bekend staat als ‘Ruimte voor de Rivier’, werd agrarisch gebied heringericht. Door de zomerkade te verlagen en deelt te doorbreken, kan de rivier hier overstromen en verandert deze telkens het land. Maar dat doet de rivier niet alleen, ook de grote grazers zorgen voor dynamiek. 

Na de herinrichting kwamen er vrijwel direct grote grazers in de Blauwe Kamer te leven. Om het gebied te onderhouden met hun graasgedrag, maar ook voor meer structuur en dynamiek in de natuur. Ze bepalen waar wat groeit. Zo’n zestig konikpaarden en evenveel gallowayrunderen lopen er nu rond. Frans Schut van Utrechts Landschap houdt de kuddes al jaren in de gaten. 

De twee grote grazers vullen elkaar goed aan. De galloways trekken planten met hun tong af, waardoor ruwe stukken blijven staan. Paarden hebben zowel boven-als ondergebit, dus die kunnen die ruige stukken afknabbelen. Met hun dikke vacht en staart verspreiden de dieren ook zaden, zoals die van de grote klit: de grazers zitten in het najaar vol met klitten. 

Niet alleen het grazen ook hun gedrag bepaalt landschap. Hoe de dieren met elkaar omgaan, zorgen ook voor veranderingen in de natuur. Oude stieren zonderen zich af in een hoekje. Daar is de graasdruk minder hoog dan waar de kudde bij elkaar staat. Stieren die indruk willen maken, graven een kuil. Die is weer waardevol voor bijen.

De dieren lopen planten plat, er zijn mesthopen, krabplekken, rolplekken, ligplekken; dat zorgt allemaal weer voor andere biotopen. Op andere plekken komen de dieren bijna niet, bijvoorbeeld een buffer tussen elkaars territorium. Die plekken zien er totaal ander uit dan de plekken waar de grazers juist regelmatig staan. 

Kijk zaterdag 22 oktober 2022 naar de gehele uitzending over de Blauwe Kamer om 19.50 uur op NPO 2!