Kans voor natuur op de Doggersbank

Op de Doggersbank wemelt het rond scheepswrakken nog van leven, ontdekten zeebiologen vorige week tijdens een duikexpeditie. Paardenmosselen, haaieneieren, kreeften, krabben en koralen. Zo was de Noordzeenatuur eens in het hele gebied. De natuur kan zich hier herstellen, maar dan moeten we wel nú actieve natuurontwikkeling toepassen. De expeditieleden maakten hiermee meteen een begin.

De Doggersbank ligt midden in de Noordzee en is relatief ondiep. Dat maakt het water prachtig helder en rustig, een ideale plek voor een rijk en divers zeeleven. Het grootste gedeelte van de Doggersbank is door intensief gebruik echter veranderd in een kale zandvlakte met lege schelpen en geen enkel deel van de Doggersbanknatuur is beschermd.   

Het goede nieuws is dat op en in de wrakken van gezonken schepen een aantal cruciale soorten van het ecosysteem hebben weten te overleven, zeggen de expeditieleden. Vanuit deze plekken kan het zeeleven zich mogelijk herstellen. 

Ze zagen joekels van kabeljauwen, kolonies dodemansduimen - zachte koralen, grote Noordzeekrabben en kreeften, scholen van steenbolken en horsmakrelen.                                         

Een meereizende filmploeg kon de bijzondere vondst van twee haaieneieren en een octopus documenteren. ‘De Wilde Noordzee’ komt in 2024 als vierdelige serie bij de EO op televisie en als film in de bioscoop. De expeditieleden spreken de hoop uit dat de voice-over dan kan zeggen: ‘Er is net op tijd een goed begin gemaakt met het herstel van dit prachtige natuurgebied, een broedplaats voor vis, bewaarplaats voor koolstof. Een thuis voor vele soorten.’                                                                                                                                                  

Bij alle drie de wrakken waar werd gedoken bleken paardenmosselen (Modiolus modiolus) aanwezig. Deze mosselen kunnen wel twintig centimeter groot worden. Ze vormen riffen die weer als woon-, schuil- en paaiplaats van vele andere soorten dienen. Zo vormen ze een fundament voor het zee-ecosysteem. In de Noordzee zijn veel schelpdierriffen verloren gegaan door overbevissing en ziekten, maar de verwachting is dat herstel kan optreden met de juiste ingrepen. Als experiment voor actieve natuurontwikkeling hebben de duikers paardenmosselen in mandjes naar een nieuwe plek verplaatst. De verwachting is dat zo een nieuw rif op gang komt. 

Ook hebben de onderzoekers zakken met stortsteen bij een wrak gelegd. De stenen bieden een harde ondergrond en een ideale structuur voor dieren om zich aan te hechten, wat op een kale zandbodem niet lukt. In offshore windparken worden zulke stenen als erosiebescherming rondom de windturbines gestort. De onderzoekers willen testen of het gebruik van een mix van verschillende maten stenen een gunstig effect heeft op de biodiversiteit. De experimenten zullen de komende jaren gevolgd worden en de resultaten komen ten goede aan het technische ontwerp van toekomstige windparken. 

In de zeebodem is koolstof vastgelegd, die niet opnieuw in omloop komt zolang de bodem niet verstoord wordt. De zeebiologen hebben tijdens de expeditie bodemmonsters genomen om het koolstofgehalte van de bodem te meten: een nulmeting om later de effecten te kunnen zien van het schelpdierrif-herstel. Door de zeebodem te beschermen en het herstel van schelpdierriffen te bevorderen kan Nederland naar verwachting een belangrijke klimaatbijdrage leveren.

De duikexpeditie bezocht het gebied van 19 tot 23 september en stond onder leiding van Bureau Waardenburg, in samenwerking met Wereld Natuur Fonds, Wageningen University and Research (WUR), Dutch Maritime Productions en ARK Natuurontwikkeling. De expeditieleden hebben tijdens hun expeditie bij drie wrakken gedoken om te zien wat daar leefde, brachten de zeebodem op de helling van de Doggersbank in beeld en namen bodemmonsters. De biodiversiteit hebben ze onderzocht met een onderwater-drone, een bait-cam (een onderwatercamera met lokaas) en een drop-cam die het leven op de bodem in beeld brengt. Ze namen ook watermonsters om de aanwezige soorten aan te tonen op basis van hun DNA-sporen (eDNA). Naast wrakken is ook zandbodem onderzocht. Het herstel van schelpdierriffen is onderdeel van het programma De Levende Noordzee van WWF en ARK Natuurontwikkeling. 

Bron: Bureau Waardenburg, Wereld Natuur Fonds, Dutch Maritime Productions en ARK Natuurontwikkeling