Jelle Reumer: Overgangsritueel

Tijd is een nogal dimensieloos verschijnsel. Het heeft geen lengte, geen breedte, geen diepgang, het gaat maar voort, eindeloos, zonder begin en eind. Een bekende grap luidt dat de tijd een idee was van de Schepper om ervoor te zorgen dat niet alles tegelijkertijd plaatsvindt, en het onvermijdelijke gevolg daarvan is dat de tijd maar eeuwig voortschrijdt. Waar de tijd vandaan komt is het verleden, waar hij naartoe gaat is de toekomst, en het oneindig kleine punt daartussen is het heden. Het heden is slechts de overgang tussen verleden en toekomst.

Lees hieronder de gehele column:

Al sinds mensenheugenis hebben we de neiging die overgang te markeren. Waar je ook ter wereld bent, iedere cultuur en ieder tijdvak kent en kende overgangsrituelen. Bij die term, overgangsrituelen, kun je wellicht denken aan vreemde initiatierites bij rietenrokjesdragende volkeren op afgelegen Pacifische eilanden, maar dat klopt niet. Ook onze eigen maatschappij staat bol van de overgangsrituelen. De bekendste ervan is het verjaardagsfeest. De ene dag ben je 38, de dag erna mag je zeggen dat je 39 bent. Tussen beide dagen is totaal geen verschil. Het regent, of de zon schijnt, je gaat naar werk of school of blijft in bed liggen, de hond van de buren blafte eergisteren en gisteren en vandaag en zal het morgen weer doen; de dagen rijgen zich ongemerkt aaneen. De tijd schrijdt doelloos voort, maar je bent een jaartje ouder en dat moet gevierd worden met bezoek en taart en drank en cadeautjes. Het is een overgangsritueel.

Zo zijn er vele: de afscheidsborrel, de eerste communie, de beëdiging, de diploma-uitreiking. En dan is er Oud & Nieuw, de overgang van de twaalfde maand van het oude jaar naar de eerste maand van het nieuwe, althans volgens de kalender die in onze cultuur wordt gehanteerd, want in bijvoorbeeld China hebben ze er een ander moment voor. 

Dat overgangsritueel van de jaarwisseling gaat vanouds gepaard met het knallen van champagnekurken en enig vuurwerk, het eten van calorierijke oliebollen en uitbundig geknuffel zodra de twaalf klokslagen hebben geklonken. Een leuk ritueel.

Helaas is daar een ander fenomeen tussendoor geslopen: de idee-fixe dat alles moet groeien. Dat de kapitalistische neoliberale wereldorde ten onder gaat aan het idee dat altijd alles maar meer en beter en groter moet worden, dat besef begint langzamerhand in te dalen. Nog meer distributiecentra, nog meer datacenters, nog grotere containerschepen, nog meer omzet en bezoek en klanten – er komt een keer een eind aan. Die vreemde groeibehoefte heeft ook grip gekregen op de Oud & Nieuw-viering. Het begon ooit met het aansteken van sterretjes en het knallen van trektouwtjes, toen werden het rotjes en leuke vuurpijltjes, daarna kwamen vuurpotten en grote fonteinen en inmiddels zijn we aangeland bij cobra’s en ander explosief spul dat beter bommen en granaten kan worden genoemd dan vuurwerk. Munitie. Een leuke traditie, een gezellig overgangsritueel, is gekaapt door die rare drang naar meer en groter en harder. Waar dit zal eindigen? De tijd zal het leren. Dat kan tijd namelijk ook, ons iets leren, mits je er even de tijd voor neemt en nadenkt.

Fijne zondag.