Jaar van de woelmuis

2025 is het jaar van: de NAVO-top in Den Haag, de eerste Olympische spelen voor gamers, de Verkiezingen in Duitsland, het EK Voetbal voor vrouwen in Zwitserland, en van de woelmuis. Dat heeft de zoogdiervereniging zondag bekendgemaakt in de uitzending van Vroege Vogels op NPO Radio 1. Doel is om het grote publiek op allerlei manieren kennis te laten maken met deze wat onbekende gedrongen muizen met hun stompe kop.

Maar liefst vijf soorten vallen onder de woelmuisachtigen in Nederland: de veldmuis, de aardmuis, de ondergrondse woelmuis, de noordse woelmuis en de rosse woelmuis. Deze vijf soorten lijken in uiterlijk heel erg op elkaar: ze hebben allemaal kleine oren en een korte staart en alleen specialisten kunnen de soorten makkelijk uit elkaar houden. De plek waar je een woelmuis ziet, vangt of vindt is vaak een goede aanwijzing over de soort. Zo houden veldmuizen van droge, ruige weilanden, de noordse woelmuis van natte rietlanden, de aardmuis van ruige heideterreinen, de ondergrondse woelmuis vind je langs spoorlijnen, op dijken en in graften en de rosse woelmuis tref je eerder aan in je achtertuin of het park of bos in de buurt.

Woelmuizen spelen een grote rol in de natuur: ze zijn het voornaamste voedsel van veel roofvogels en roofdieren. De meest algemene woelmuis in Nederland is de veldmuis. Dit knaagdier met zijn geel- tot bruingrijze, zachte vacht en korte behaarde staart komt in ons land overal verspreid voor, behalve op de Waddeneilanden (wel op Ameland en Schiermonnikoog). Bijzonder aan de Noordse woelmuis is dat Nederland een aparte ondersoort heeft van dit dier. Het is de enige endemische zoogdiersoort, dat we hebben. De noordse woelmuis is een kritisch dier. Op de meeste plekken in Nederland wordt de muis eenvoudig weggeconcurreerd door aardmuizen, of andere woelmuizen. Alleen in natte veengebiedjes, waar voldoende vocht is en waar ook de planten op orde zijn, kan deze soort zich handhaven.

Het afgelopen jaar stond een heel ander zoogdier centraal. De hermelijn, het op één na kleinste roofdier van Nederland. Deze kleine marter is een hele fanatieke jager, die prooien kan pakken groter dan hijzelf. Muizen, vogels en zelfs konijnen zijn een kolfje naar zijn hand. Hij doodt ze met een fatale beet in de nek. De afgelopen jaren zijn er veel zorgelijke signalen over de hermelijn in Nederland. Het verspreidingsgebied lijkt met zo'n zestig procent afgenomen, terwijl duidelijke oorzaken niet te vinden zijn. Het jaar van de hermelijn moest de bekendheid van de kleine marter vergroten. Volgens de Zoogdiervereniging is dat goed gelukt. Verder gaat de gemeente Rijswijk een gebiedje komend jaar transformeren tot een hermelijnen-paradijs.

Niet geheel toevallig is 2025 ook het jaar van de torenvalk. Uitgeroepen door Vogelbescherming en SOVON Vogelonderzoek. Het gaat slecht met deze muizeneter. De veldmuis staat bovenaan op het menu van deze roofvogel. In Nederland was de torenvalk lange tijd de talrijkste broedende roofvogel. Tegenwoordig is die plek ingenomen door de buizerd.

Torenvalken zijn voornamelijk biddend boven weilanden langs een autoweg te vinden. Ze hangen stil in de lucht met snelbewegende vleugels en kijken naar beneden, op zoek naar prooi. Zodra de torenvalk een prooi gevonden heeft, slaat het dier zijn vleugels naar achter en duikt naar beneden. Vlak boven de grond slaat de vogel zijn klauwen naar voren en grijpt zijn prooi.

Kijk hier voor meer informatie over het jaar van de woelmuis: zoogdiervereniging.nl/jaarvandewoelmuis

Bron: Zoogdiervereniging en SOVON