Houd rekening met grote stern bij plannen windparken op zee!

Het is eigenlijk onze Nationale Vogel, maar dan van de kust. Vogelonderzoeker Ruben Fijn van Bureau Waardenburg is al zijn hele leven in de ban van de grote stern. Hij promoveerde onlangs op de koloniebroeder met zijn zwarte masker aan de Universiteit van Amsterdam. Voor het eerst bracht Fijn het vlieggedrag van deze vogelsoort uitgebreid in kaart. En wat blijkt? De grote sterns lijken windparken te mijden als ze op zoek gaan naar voedsel op zee. Maar wat betekent dat nu we de Noordzee de komende jaren vol gaan bouwen met windmolens? Volgens Fijn moeten we bij het plannen van nieuwe parken rekening houden met de wensen van de zeevogels.

Nederland is één van de belangrijkste leefgebieden voor grote sterns. Ruben Fijn: ‘Van alle zeevogels leeft de grote stern in het gebied met de meeste menselijke activiteit, denk aan havens, visserij en windparken. Hun gedrag kan ons daarom veel leren over de impact hiervan op het ecosysteem.’ Grote sterns kan je dus een beetje zien als de kanarie in de kolenmijn. Het gedrag van de zeevogels vertelt veel over de toestand van de zee. Anders dan andere soorten gaat de grote stern op zoek naar voedsel in een gebied dat gemiddeld 10 tot 15 kilometer uit de kust ligt. Veel zeevogels foerageren veel verder op zee, of juist rond de kustlijn.

Met behulp van GPS-loggers bracht Fijn het vlieggedrag van de grote sterns in kaart. Hieruit blijkt dat de vogels voor hun dagelijkse kostje veel verder vliegen dan werd aangenomen, soms wel tot 30 kilometer uit de kust. Verder ontdekte hij langs welke route onze grote sterns naar Zuid-Afrika trekken om daar te gaan overwinteren. En ze lijken dus windparken te mijden op hun tocht, al worden ze ook wel eens tussen de windmolens gespot. Waarschijnlijk omdat het water binnen zo’n park vaak vol zit met vis.

De grote stern in Nederland heeft twee jaar geleden een flinke klap gehad. In 2022 doodde de vogelgriep een flink deel van de populatie. De kolonies op Texel, in Zeeuws-Vlaanderen en bij Camperduin werden zelfs helemaal weggevaagd. En dat terwijl de kustvogel juist bezig was aan een succesvolle terugkeer in Nederland. Zijn al die jaren van bescherming voor niets geweest? De veerkracht van de grote stern blijkt groter te zijn dan gedacht. Op Texel maakte de kustvogel de afgelopen jaren een spectaculaire comeback.

Grote sterns krijgen gemiddeld slechts één kuiken in de twee jaar. Daarom duurt het lang voor een kolonie op volle sterkte is. De verwachting was daarom ook dat het lang zou duren voordat de sterns in Nederland de klap van de vogelgriep te boven zouden komen. Maar niets is minder waar, op Texel althans. De broedplekken waren vorig jaar en ook dit jaar weer goed bezet. Waarschijnlijk zijn jonge exemplaren nu eerder gaan broeden dan normaal. In andere jaren zouden deze grote sterns weggeconcurreerd worden door oudere exemplaren. Maar omdat de kolonies vorig jaar zijn weggevaagd zagen ze hun kans schoon.

Het had weinig gescheeld of we hadden in ons land überhaupt geen grote sterns meer gehad. Rond 1900 werden verschillende soorten sterns bejaagd omdat dameshoedjes met deze veren in de mode waren. In de Tweede Wereldoorlog werden de eieren van de grote stern massaal geraapt voor voedselvoorziening en in de jaren vijftig werd de vogel slachtoffer van vergiftiging door bestrijdingsmiddelen.

Een grote stern broedt in groepen op kwelders, stranden en eilanden. In Nederland komt de soort veel voor op de Wadden en in de delta bij Zuid-Holland en Zeeland. Het voedsel bestaat uit grote vissen als zandspiering, smelt, sprot en jonge haring. Grote sterns zijn trekvogels, die overwinteren voor de West-Afrikaanse kust, tot aan Zuid-Afrika toe.

Kijk hier naar het Vroege Vogels TV item over de grote sterns bij het Marsdiep.