Hoe overleven vogels de vorst?

De kou deze week komt laat in het seizoen. De natuur was zich al op het naderende voorjaar aan het voorbereiden, en dan komt de vrieskou als een onaangename verrassing. Hoe gaan vogels om met de kou?

Zadenetende vogels, zoals vinken, geelgorzen en kneuen, hebben het aan het eind van de winter zwaarder. De plantenzaden waar ze afhankelijk van zijn raken gedurende de winter steeds verder op. Dit is dan ook het moment waarop de schuwe vogelsoorten in tuinen kunnen opduiken. Zonder voldoende voedsel zijn de vogels namelijk ten dode opgeschreven.

Het dichtvriezen van open water wordt door watervogels (eenden, ganzen en zwanen) tegengegaan door zich in grote groepen te verzamelen in het overblijvende open water. Door het water in beweging te houden en vermoedelijk ook door het afgeven van een klein beetje lichaamswarmte wordt opvriezen van het water zo lang mogelijk tegengegaan.

De vogels hebben groot belang bij open wakken waarop ze de nacht kunnen doorbrengen. Verstoring van wakken met watervogels kan dan ook grote gevolgen hebben voor de vogels.

Vogels in een wak. Fotograaf: geugjesRia

De eerste weidevogels zijn inmiddels teruggekeerd in Nederland. De kieviten, kemphanen en eerste grutto's zoeken de plas-dras gebieden op waar ze normaal veel voedsel kunnen vinden. Met de vrieskou vinden ze hier alleen geen eten, want het dunne laagje water in de gebieden is bevroren. De vogels moeten uitwijken naar andere plekken. De zon is gelukkig al zo krachtig dat de bovenste lagen van de bodem overdag ontdooien en het met name kieviten wel lukt om iets aan voedsel te vinden. Voor grutto's en tureluurs met hun lange snavels is dit een stuk lastiger. Vogels die al verzwakt zijn van de lange vliegreis vanuit het zuiden moeten hun reserves in korte tijd kunnen aanvullen. Lukt dat niet, dan zullen ze sneuvelen.

Kievit op bevroren weiland. Fotograaf: AnnaToosvandenHeuvel

Onder invloed van hun hormonen beginnen sommige vogelsoorten in deze periode aan het broedseizoen. Ze zoeken broedgebieden op en beginnen met baltsen. Kieviten maken normaal gesproken begin maart de eerste nesten. Maar niet overal in het broedgebied is op dit moment voldoende voedsel te vinden en daarom vliegen kieviten nu nog veel in grote groepen rond, op zoek naar voedsel. Als het komende dagen geleidelijk aan warmer wordt, zullen de groepen uiteenvallen en de paartjes zich verplaatsen naar de broedgebieden.

Vogels hebben dankzij hun dons een uitstekende isolatielaag. Toch moeten met name de kleinere soorten, zoals de winterkoning, flink bijstoken om warm te blijven en dit kost extra energie. Door wat extra bij te voeren, houden de vogels in de omgeving van de tuin het makkelijker vol.

Ondanks hun naam kunnen ijsvogels slecht tegen ijs. De bevroren laag scheidt hen van hun voedsel onderwater. Vaak zoeken de vogels de plekken op waar nog wel open water te vinden is, zoals de uitlaat van warmer water bij industrie of stromend water dat minder snel bevriest. Voor de meeste ijsvogels zal er komende dagen gelukkig nog voldoende open water te vinden zijn.

Bron: Vogelbescherming Nederland, Nature Today