Muzikale repertoire van koolmezen

Koolmezen kunnen met een paar toontjes verrassend veel liedjes componeren. Geluidenverzamelaar Henk Meeuwsen riep in januari alle luisteraars op om de zang van koolmezen op te nemen en in te sturen. Hij is benieuwd hóeveel verschillen er te horen zijn en of er bijvoorbeeld ook regionale dialecten zijn. Zondag laten we in Vroege Vogels een selectie horen van de meest opvallende inzendingen. Kees van Oers, die al meer dan een kwart eeuw onderzoek doet aan de koolmees, geeft toelichting bij de geluiden.

De koolmees is een van de eerste vogels die in de winter alweer begint met zingen. 'Roepen' doen ze het hele jaar door wel. Die verschillende roepjes zijn voor onderzoekers trouwens vaak nog interessanter dan de zang. Er zit veel meer informatie in! "In het vroege voorjaar doet een vrouwtje bijvoorbeeld de bedelroep na van de kuikens", vertelt Meeuwsen. "Daarmee test ze de mannetjes, of die wel goed reageren op het geluid van hongerige kuikens. Je moet er niet aan denken dat mensen op die manier hun partner selecteren", vindt Meeuwsen. "Als vrouwen een man kiezen door hun reactie op het geluid van een huilende baby te bekijken, zou de mensheid snel uitsterven", veronderstelt de geluidenman lachend.

De zang van de koolmees bestaat doorgaans maar uit twee toontjes. "Maar daarmee kun je, net als met een morse-code, toch heel veel variëren", weet Meeuwsen. Voor de app Birdsounds Europe verzamelde Meeuwsen inmiddels 20 verschillende liedjes. Maar er moeten er veel meer zijn. Er wordt wel geroepen dat er wel 200 verschillende liedjes van de koolmees bestaan.

Eén van de luisteraars die op de oproep van Henk Meeuwsen reageerde, is Ardaan Gerritsen uit Bergen op Zoom. Hij verzamelt al meer dan 40 jaar de liedjes van koolmezen, niet de gewone zang, maar juist de bijzondere variaties. In de tijd dat je geluid nog opnam met een bandrecorder met tape op een spoeltje, werd hij geïnspireerd door natuurman Jac. P Thijsse, die - zoals Gerritsen zegt - ooit beweerd heeft dat hij 52 verschillende liedjes van de koolmees had onderscheiden. Inmiddels overtreft de verzameling van Ardaan Gerritsen ruimschoots de 52 variaties waar Thijsse over sprak.