Het brakke Noordzeekanaal: een walhalla voor exoten

Het Noordzeekanaal is aangelegd door mensen voor mensen. Zo’n 145 jaar geleden werd er letterlijk een gat in de duinen gegraven. En hoewel deze route naar de Amsterdamse haven vooral belangrijk is voor de scheepvaart, blijkt het ook een uniek stuk brakwaternatuur te zijn met talloze bijzondere waterdieren. Want bij de sluizen van IJmuiden stroomt zout zeewater Noord-Holland binnen. Tussen de sluizen van IJmuiden en de haven van Amsterdam wordt het water daardoor langzaam van zout steeds zoeter. In grote delen van het Noordzeekanaal stroomt dus brak water en dat komt in deze provincie bijna nergens meer voor.

In het Noordzeekanaal leven allerlei brakwaterafhankelijke schelpdieren, krabbetjes en macrofauna. Opvallend vaak zijn dat soorten die helemaal niet inheems zijn. Ze zijn bijvoorbeeld meegedreven op stukken zeewier. Of ze zijn meegebracht door schepen uit andere delen van de wereld, meegelift op de scheepshuid of in het ballastwater. Vooral de zeescheepvaart zorgt voor een voortdurende aanvoer van organismen uit andere streken. Sommige soorten zijn al in de 19e eeuw meegekomen en vestigden zich in de Zuiderzee. De Zuiderzeekrab is hier een voorbeeld van. Ondanks deze Hollandse naam, is dit een exoot die is meegenomen van de oostkust van Noord-Amerika naar Noord-Holland.\

In het Noordzeekanaal leven ook soorten die goed tegen ‘zoutstress’ kunnen, want het zoutgehalte is namelijk niet altijd hetzelfde in het kanaal. Veel van deze brakwatersoorten komen van oorsprong voor in estuaria, de monding van een rivier waar zoet rivierwater en zout zeewater samenkomen. Een voorbeeld hiervan is de Brakwaterstrandschelp, die in 2005 in het Noordzeekanaal werd ontdekt. Deze leeft in estuaria in de Golf van Mexico. Maar ook de breuksteenoever trekt exoten aan. Langs de oever van het hele Noordzeekanaal liggen grote stevige stenen die voorkomen dat de golven van de schepen de kade beschadigen. Dit rotsachtige milieu is aantrekkelijk voor onder meer de Trompetkalkkokerworm: een borstelworm die zich hecht aan de rotsblokken. Deze exoot is op het kanaal binnen enkele tientallen jaren een van de meest algemene soorten geworden.