Harstenhoek of Nettenboetstersveld

Habitattype: graslanden van het zeedorpenlandschap
De graslanden van het zeedorpenlandschap behoren tot een zeer uitzonderlijk type binnen de toch al bijzondere graslanden van de kalkrijke duinen. Het is dan ook niet voor niets dat Nederlandse kustduinen bijna volledig onder de Habitatrichtlijn vallen. Het is nog een van de weinige min of meer intacte landschappen van Nederland. Dit landschapstype komt voor in een smalle strook van 100-300 meter in de overgang van de oude zeedorpen naar de natuurlijke graslanden van het open duin.

De invloed van de mens heeft in het verleden (en op sommige plaatsen langs de kust nog steeds) gezorgd voor een geringe mate van storing en van verrijking van de bodem met mest of visgrom. Een aantal plantensoorten reageert juist hierop zoals Kegelsilene, Wondklaver en Blauwe bremraap. Is er te veel storing dan worden de planten platgelopen, is er te weinig storing dan groeit het grasland dicht.

Door de ligging direct om de oude zeedorpen is in de afgelopen decennia al veel verloren gegaan door bebouwing. Zo ook bij de Harstenhoek. Daarom is het van groot belang, dat het weinige wat nog rest van dit landschapstype met de hoogste prioriteit te beschermen. Het zeedorpenlandschap komt niet alleen voor bij Scheveningen. In de omgeving van Wijk aan zee, Zandvoort, Noordwijk en Katwijk zijn ook nog restanten te vinden van dit landschap en zijn typerende plantensoorten.

De Harstenhoek is gelegen aan de noordzijde van Scheveningen. Het terrein is ongeveer 15-20 ha groot. Tot ongeveer 1900 was het terrein bijna twee keer zo groot; dat deel is ten prooi gevallen aan de stadsuitbreiding van Scheveningen.

Het gebruik als landbouwgebied voert terug tot de achttiende eeuw. Aan dit agrarisch verleden dankt het terrein dan ook zijn naam. Leendert van der Harst was degene die de eerste ontginningen verrichte. De akkers en de wallen van deze ontginning zijn nog duidelijk zichtbaar in het terrein.

Met het starten van de waterwinning in 1874 zakte het grondwater. Hierdoor werd landbouw niet meer rendabel. Een droge vallei bleef over. Tot ongeveer 1935 deed de vallei dienst als koeienweide. Na beëindiging hiervan is de vallei in gebruikt geraakt voor het drogen en boeten van de vissersnetten. Vandaar de tweede naam: het Nettenboetstersveld. Deze activiteit duurde tot ongeveer 1960.

Door een steeds grotere recreatieve druk op het terrein vanuit de Scheveningse bebouwing en van dagtoeristen is het waterleidingbedrijf overgegaan tot het geheel afsluiten van het gebied. Dit had tot gevolg dat de zo kenmerkende plantensoorten van het zeedorpenlandschap in de afgelopen 30 tot 40 jaar bijna geheel zijn verdwenen. Als beheerder van het terrein betreurde het Duinwaterbedrijf Zuid-Holland dit, maar het opnieuw openstellen van de Harstenhoek zou zeer waarschijnlijk leiden tot het geheel kapot trappen van de begroeiing. Kortom zowel het geheel afsluiten als het geheel opstellen van het terrein zou leiden tot een groot verlies. Daarom werd vier jaar geleden besloten om paarden (Shetlanders) te laten terugkeren op de Harstenhoek. Zij moesten weer zorgen voor betreding en voor bemesting.

En zowaar, een aantal van de (bijna) verdwenen soorten is op diverse plaatsen teruggekeerd zoals  Liggende asperge, Kraailook, Blauwe bremraap, Kegelsilene en Wondklaver. Vooral Kegelsilene en Wondklaver zijn lokaal massaal teruggekeerd. Ze zijn te vinden ongeveer halverwege de Harstenhoekweg. Hier gaat de wegberm direct over in het aflopende deel van een akkerwalletje. Kegelsilene en Wondklaver zijn enkele van de soorten die zo kenmerkend zijn van de graslanden van het Zeedorpenlandschap.

Voor meer informatie:
- Wandelroute Rondje om de Harstenhoek
- Duinwaterbedrijf Zuid-Holland
- Natura 2000

Luister naar de uitzending:
- 19 juni 2005

terug naar overzicht >>