Gesloten vanwege stikstof

Mark Rutte noemde het enkele jaren geleden nog ‘de ergste crisis in mijn premierschap’. Maar bij de huidige Tweede Kamerverkiezingen is het stikstofprobleem nauwelijks meer een thema. En dat is opmerkelijk aangezien er nog lang geen oplossing in zicht is. In het boek ‘Gesloten vanwege stikstof' laat emeritus-hoogleraar Jan Douwe van der Ploeg van Wageningen University & Research zien hoe dit probleem is uitgegroeid tot een miljarden kostende megacrisis. Volgens hem spelen het falende landbouwbeleid en Wageningse theorieën hierbij een belangrijke rol.

Als het aan Van der Ploeg ligt, gaat de heersende opvatting van de ‘optimale landbouw’ op de schop. Het idee dat de Nederlandse agrarische industrie misschien wel het meest efficiënt en hoogproductief is in de wereld. En wat betreft de stikstofuitstoot: hoe intensiever de landbouw, hoe minder emissies per eindproduct. Zo geredeneerd is onze agrarische industrie misschien wel de schoonste van Europa. Maar dat klopt niet, aldus van de emeritus-hoogleraar. In zijn boek maakt hij korte metten met deze redenering.

Hoe halen we Nederland ‘van het slot’, dat is de grote vraag. Jan Douwe van der Ploeg vindt dat we de landbouw grondig moeten hervormen. Al moeten we niet terug naar de manier waarop vroeger werd geboerd in ons land. In het boek presenteert hij de stijl van het ‘zuinige boeren’, als een mogelijke oplossing voor de stikstofcrisis. Hierbij moet de agrariër geen grote schulden aangaan en de stikstofstromen (zoals kunstmest en krachtvoer) drastisch naar beneden brengen.

Welke lessen kunnen we trekken uit deze crisis? Volgens Van der Ploeg laat de stikstofcrisis zien wat er gebeurt als je de problemen voor je uitschuift. Verder moet de overheid met een duidelijk plan komen met heldere doelen en moet de rekening gelegd worden bij de partijen (zoals banken veevoederbedrijven) die tot nu toe aan het probleem hebben verdiend.

Wat is de stand van zaken in de stikstofcrisis? In juni mislukten de onderhandelingen voor het landbouwakkoord, nadat boerenorganisatie LTO uit het overleg was gestapt. Demissionair minister van landbouw Piet Adema zei daarop zelf met een plan te gaan komen. Niet lang daarna viel het kabinet over de maatregelen om de asielstroom te beperken.

Verder heeft het demissionaire kabinet een stikstoffonds in het leven geroepen. Een geldpot van 24,3 miljard euro waarmee boeren moeten worden uitgekocht en boerenbedrijven verduurzaamd moeten worden. En sinds 2021 hebben we de ‘Wet stikstofreductie en natuurverbetering’. Daarin staat onder meer dat Nederland in 2035 de stikstofuitstoot gehalveerd moet hebben. De coalitiepartijen hebben afgesproken om deze stikstofdeadline te vervroegen naar 2030.