Geschiedenis van Wieringen

Wieringen is een voormalig Zuiderzee-eiland. In tegenstelling tot de Waddeneilanden bezit Wieringen dus geen strandwallen, strand of duin. Het lijkt ook veel meer op andere voormalige Zuiderzee-eilanden, zoals Urk en Marken. Het eiland bestaat uit een oude kern van zand- en keileemheuvels, met lage gebieden tussen en naast de heuvels. Deze zijn in de loop der tijd door dijken omgeven. Aan de zuidzijde ligt een Kwelderpolder, de in 1847 bedijkte Waard Nieuwlandpolder.

De kleinschaligheid die het oude eiland kenmerkte is door een ruilverkaveling in de jaren 30 van de 20ste eeuw grotendeels verloren gegaan. Vrijwel alle tuunwallen (onbegroeide lage walletjes van grasplaggen, ontstaan in de 17e en 18e eeuw) zijn toen opgeruimd. Ze zijn nog met name op Texel te vinden. Daarnaast kwamen ze ook op Wieringen, in Gaasterland en in het Land van Vollenhove voor. In de laatste ruilverkaveling zijn weer een aantal tuunwallen aangelegd, onderdeel van een poging om weer iets van het oude, kleinschalige landschap terug te brengen. Los van het verdwijnen van de kleinschaligheid heeft Wieringen nog veel herkenbaars behouden, zoals de specifieke boerderijstijl.

Het eiland is al heel lang bewoond geweest. De naam is ook heel oud, en stamt af van het oudgermaanse ‘wir’, dat hoogte betekent. De bekende wierdijk aan de zuidkant van het voormalige eiland heeft dus geen relatie met de naam van het eiland. Het betreft hier overigens een (inter)nationaal uiterst zeldzaam dijktype. Er bestaan plannen om de dijk weer waterkerend te maken, maar dat heeft uiteraard consequenties voor de huidige waarde.

Twee kenmerkende activiteiten voor Wieringen zijn nog de winning van wier (eigenlijk zeegras) en het houden van eenden. Zeegras werd gebruikt voor dakbedekking, strooisel in de stal, en voor het bouwen van dijken. Later (19e eeuw) werd het ook toegepast in de meubelindustrie (vulling van kussen en matrassen). Er zij nog enkele wierpakhuizen.

Het houden van eenden was op Wieringen al in de 17e eeuw gebruikelijk, toen waren er 15 eendenkooien. Thans zijn er nog twee over. In de kooien werden eenden gevangen voor consumptie. Er werden ook tamme eenden gehouden, voor de dons en de eieren. Bij De Haukes staan nog houten schuren die behoorden bij de eendenhouderijen ter plaatse.

De geschiedenis van Wieringen is dus met het water verbonden. Belangrijk is haar positie aan de Waddenzee en de toenmalige Zuiderzee. Wieringen had haar eigen rede, die ondergeschikt was aan de grote rede van Texel en die van het Vlie.  Toch heeft die rede ook regelmatig een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis, zoals in 1799 tijdens het beleg van Den Helder door de Engelsen. De gehele marine vloot zocht toen beschutting achter het eiland.

Die positie langs belangrijke vaarroutes in combinatie met de gevaarlijke ondiepten heeft er mede voor gezorgd dat veel schepen op de zeebodem van Wieringen liggen. Nog niet zolang geleden in aan de zuidkant van het eiland een boomstamkano uit de prehistorie aangetroffen in een oude krekenlandschap. Dit gebied ligt nu droog, maar was eerder dus - tot diep in de Middeleeuwen – moeras en krekenlandschap. Na de befaamde stormvloeden die elkaar sinds de 12de eeuw opvolgden is dit gebied veranderd in water. Ten noorden van Wieringen, in wat nu de Waddenzee is, heeft men het veen gemoerd: zoutwinning  door veen te verbranden. In de jaren 80 van de 20ste eeuw zijn een aantal keren objecten gerelateerd aan het moerneren bovenwater gevist.  Ook hebben er dorpjes gelegen op wat nu het Balgzand is.  Leuk is dat er ook een drietal ‘vikingschatten’ zijn gevonden op Wieringen, bestaande uit een groot aantal sieraden, munten en baren silver.

Lees meer:

Bron: RACM