Dramatische afname migrerende zoetwatervissen

In slechts vijftig jaar zijn populaties migrerende zoetwatervissoorten wereldwijd gemiddeld met 76% afgenomen. In Europa blijkt dat percentage zelfs nog groter met een schokkende 93%. Dit blijkt uit een onderzoek dat vandaag is uitgebracht door het Wereld Natuur Fonds (WWF), World Fish Migration Foundation en het IUCN. Dat het zo slecht gaat met trekvissen, vissen die zich over grote afstanden verplaatsen, als de zalm, steur en paling komt vooral door aantasting, verandering en verlies van het leefgebied. Dammen, stuwen en sluizen vormen een onneembare barrière waardoor deze trekvissen hun paai- en voedselgebieden niet bereiken. Ook overbevissing is nog altijd één van de grootste oorzaken van de enorme afname in het aantal migrerende vissen. Allemaal menselijke oorzaken.

Eerder deze maand hadden we Arjan Berkhuijsen te gast over dit onderwerp. Hij vertelde dat alleen in Europa al 100.000 obstakels zoals dammen verouderd zijn en dus weggehaald kunnen worden:

Vis en de bijproducten zijn van onschatbare waarde voor de menselijke gezondheid en de wereldwijde economie. Afname van het aantal trekvissen levert op termijn problemen op waar overheden nu vaak nog geen aandacht voor hebben. “Vis is een belangrijke voedselbron voor miljoenen mensen. Vissen zijn van grote betekenis voor onze economie, duizenden mensen werken in de visserij. Ook het voortbestaan van het kwetsbare ecosysteem in onze zoete wateren staat onder druk. Dat belang wordt nog te vaak onderschat door overheden. De wereld heeft een noodplan nodig om het tij te keren en dit grote verlies aan migrerende zoetwatervissen terug te draaien” vertelt Oskar de Roos van het Wereld Natuur Fonds. 

In Noord Amerika zijn de cijfers minder catastrofaal met een gemiddelde afname van 28%. Dat het hier minder snel achteruit gaat komt door de maatregelen die daar al genomen zijn. In de afgelopen 30 jaar zijn in de Verenigde Staten bijna 1500 dammen, stuwen en sluizen weggehaald. Dankzij het verwijderen van deze overbodige obstakels  worden rivieren hersteld en kan het water vrij stromen. Het gaat om honderden kilometers en dat heeft positieve invloed op natuurlijke processen en de leefomgeving van vissen en andere dieren die in en rondom rivieren en meren leven. Een goed voorbeeld dat ondertussen ook door Europa en Nederland gevolgd wordt.

Om het tij te keren is er in Europa en Nederland nog wel wat nodig. In de EU Biodiversity Strategy wordt gesproken over 25.000 kilometer rivier in Europa die weer vrij stromend gemaakt moet worden om bij te dragen aan het herstel van vispopulaties. Dat vraagt aan verschillende overheden in Europa overbodige dammen, sluizen en stuwen weg te halen en te investeren in zonne-/windenergie in plaats van waterkracht. De uitvoering van de Kaderrichtijn Water loopt achter in Europa. Op dit moment kan slechts 40% van onze wateren in Europa als ‘gezond’ worden bestempeld. De Europese Commissie en haar lidstaten moeten alles uit de kast halen om de doelstellingen te behalen en er voor zorgen dat soorten als zalm, paling en steur bewoners van onze rivieren blijven.

In Nederland zijn op plekken langs de Rijn en Maas natuurherstelprojecten uitgevoerd, waarbij geschikt voortplantingsgebied is ontwikkeld. Sinds vorig jaar staan de Haringvlietsluizen op een kier en kunnen trekvissen zich weer verplaatsen tussen de Noordzee en de rivieren. De steur en zalm staan nog regelmatig voor een dichte deur, omdat de kier in droge periodes met laag water dicht moet om indringing van zout water te voorkomen. Dit kan opgelost worden door inlaatpunten voor zoetwater - nodig voor landbouw, industrie en drinkwaterwinning - meer naar het oosten te verplaatsen. Dat moet uiteindelijk toch als de zeespiegel gaat stijgen. Voor de Europese steur die met uitsterven wordt bedreigd, is dit misschien wel zijn laatste kans.
 
Wereldwijd zijn er verschillende initiatieven die bijdragen aan het herstel van de zoetwaternatuur. Zo is in februari dit jaar een noodplan gepubliceerd waarin een aantal noodzakelijke maatregelen wordt geadviseerd. Het Global Swimways Initiative richt zich op een goede balans tussen bescherming van zoetwatervissen en menselijke activiteiten in rivieren. Sinds vijf jaar wordt er in Europa hard gewerkt aan het verwijderen van overbodige dammen, stuwen en sluizen die niet meer in gebruik zijn onder de noemer Dam Removal Europe. Om het jaar vindt ook World Fish Migration Day plaats. Een internationale dag georganiseerd door the World Fish Migration Foundation waar ongeveer vijftig landen aan meedoen.

Bron: WWF-NL