Dolfinarium: ja of nee?

In 2013 trok Janine zich terug uit de Verkiezing voor Grootste Dierenvriend. De prijsuitreiking was namelijk in het Dolfinarium in Harderwijk, en daarmee wilde Janine niets te maken hebben. Dieren in gevangenschap zijn al niets voor haar, maar om ze dan ook nog kunstjes te laten doen, dat gaat haar echt te ver.

Dit was – niet verwonderlijk – tegen het zere been van het Dolfinarium, dat haar uitnodigde eens een bezoek te komen brengen in Harderwijk om met eigen ogen te zien hoe het er daar aan toe gaat. Dat was het begin van een intensieve zoektocht naar de waarheid.

Taiji

Wie op internet een balletje opgooit over dolfinaria krijgt van veel tegenstanders één woord terug: Taiji, de baai in Japan waar dolfijnen jaarlijks bijeen worden gedreven, dolfijnentrainers de beste exemplaren uitkiezen voor hun collectie en de rest op afschuwelijke wijze wordt afgeslacht om later op te eten.

Een weerzinwekkend en zinloos verschijnsel, maar een rechtstreeks verband met het Dolfinarium kunnen wij niet leggen, omdat Harderwijk z’n dolfijnen al jaren niet meer uit het wild haalt. Sterker nog: ze zeggen al een aantal jaren zelfvoorzienend te zijn omdat de aanwezige dolfijnen zich goed voortplanten.

Daarmee wordt direct een ander argument tegen het Dolfinarium weerlegd: dolfijnen in gevangenschap zijn vaak ziekelijk, gestressed en sterven een vroege dood, aldus dierenwelzijnsorganisaties. Dat zal voor dolfinaria in Amerika en Azië zeker waar zijn, maar als dolfijnen zich voortplanten en een respectabele leeftijd bereiken, zoals in Harderwijk, is dat volgens alle experts die wij hebben gesproken een teken dat ze niet heel erg ongelukkig en ongezond kunnen zijn.

Natuurlijk gedrag

Een dolfijn is een wild dier, dat gebruikmaakt van sonar om te communiceren. Maar in een bassin zou sonar weerkaatsen en zinloos zijn of het dier zelfs storen. In de vrije natuur leggen dolfijnen grote afstanden af, tussen de 60 en 90 kilometer per dag. En ze jagen op levende vis. Missen dolfijnen in een dolfinarium dit natuurlijke gedrag niet?

Volgens hoogleraar dierenwelzijn Berry Spruijt is het daarbij belangrijk om onderscheid te maken tussen noodzakelijk natuurlijk gedrag, een gedrag dus dat is ‘geprogrammeerd’ in de hersenen en dat het dier móet vertonen, en natuurlijk gedrag waarbij een dier zich gewoon prettig voelt.

Een voorbeeld van zulk noodzakelijk natuurlijk gedrag is het wroeten van varkens: die wroeten in het wild én in hun trog met brokjes. Koeien daarentegen lopen in het wild kilometers op zoek naar voedsel, maar doen geen stap meer als ze een berg gras krijgen. Blijkbaar hebben ze dat lopen niet nodig.

Hoe het natuurlijk gedrag van dolfijnen moet worden ingedeeld is niet duidelijk. Het kan heel goed zijn dat ze hun sonar simpelweg dempen of niet gebruiken omdat ze die niet nodig hebben, en dat ze het eten van dode vis ook wel best vinden.

Kunstjes

Door hoepels springen doen de dolfijnen in Harderwijk niet meer. Spectaculaire sprongen en trainers de lucht in gooien staan echter nog altijd op het programma, in een show vol licht en geluid. Janine kijkt er niet graag naar: ‘ik vind het het zó onnatuurlijk. Bovendien maken die  beesten die dubbele rietbergers toch niet uit vrije wil?’

Op dit punt zijn alle experts die wij hebben gesproken het echter unaniem met elkaar eens: als je een slim dier als een dolfijn in gevangenschap houdt, kun je het maar beter uitdagen en bezighouden met opdrachten. Het is niet voor niets dat steeds meer dierentuinen hun uiterste best doen hun dieren iets te doen te geven, zoals zelf zoeken naar voedsel. Verveling ligt namelijk op de loer.

Dat zal in het Dolfinarium niet snel gebeuren: de dieren worden er continu beziggehouden. En als een dolfijn ‘ns een dag geen zin heeft, doet hij gewoon niet mee. Een dolfijn kun je niet dwingen, aldus Harderwijk.

Het door dierenwelzijnsorganisaties veelgebruikte argument dat dolfijnen al die sprongen en opdrachten leren door voedselonthouding (‘eerst springen, anders krijg je geen visje’) wordt door Harderwijk weerlegd: alle dieren krijgen altijd te eten.

Educatie en ethiek

Sinds 2001 is Dolfinarium Harderwijk in handen van Compagnie des Alpes, een Frans bedrijf dat  attractieparken en skiliften beheert. Volgens directeur Marten Foppen is het dolfinarium echter geen attractiepark,  maar een dierentuin inclusief onderzoek en educatie.

Over de educatieve kant van het dolfinarium kan je twisten: zijn levende zeezoogdieren wel nodig in een tijd van moderne musea en multimedia?  

En dat brengt ons bij een laatste, belangrijk punt: mag je slimme dieren als dolfijnen – volgens hoogleraar Berry Spruijt ‘de Einsteins van het dierenrijk’ - opsluiten ten behoeve van menselijk vermaak? Is dat ethisch verantwoord?

Het Dolfinarium vindt van wel. In een laatste reactie laten ze ons weten: ‘Of een diersoort thuishoort in een dierentuin is afhankelijk van de vraag of een diersoort zich thuisvoelt in een dierentuin. Om dit te beoordelen kijken we naar gezondheid, sociaal gedrag, succes bij voortplanting en enthousiasme. Bij ons is dat meer dan op orde.’

Vroege Vogels denkt daar toch anders over. Hoewel we inmiddels begrijpen dat de dolfijnen in Harderwijk niet per se lijden, vinden wij dat je dergelijke intelligente dieren niet mag opsluiten voor óns vermaak.