De duif als ultieme stadsbewoner

De naam zegt het al: de stadsduif is de ultieme stadsbewoner. Van Den Haag tot Groningen: de duif is niet meer weg te denken uit het stadsbeeld. Deze vogel is zo gewoon geworden, dat onderzoekers hem meestal links laten liggen. Maar dat is zonde, vindt onderzoeker Vivian Goerlich van de Universiteit Utrecht. Samen met docent Wouter Schaake en Myrthe van Dijk van Academie Tien in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn start zij een bijzonder project.

Er zijn verschillende soorten duiven in Nederland. De stadsduif is een gedomesticeerde variant van de rotsduif, die in Nederland niet voorkomt. Hij wordt nog wel eens verward met de houtduif, die weliswaar ook in de stad leeft maar ook in buitengebieden en op akkers te vinden is. De houtduif leeft ook vooral in stedelijk groen, waar de stadsduif zich het meest thuisvoelt in een versteende omgeving. De stadsduif is een ultieme opportunist en leeft van wat er maar voor handen is: een weggegooide boterham met kaas of een patatje oorlog, het maakt de duif niets uit. Tegelijkertijd is de duif weer een essentiële voedselbron voor roofvogels in de stad.

Hoeveel duiven er precies zijn in Nederland, is onbekend. Ze worden maar mondjesmaat geteld, in Utrecht bijvoorbeeld is er helemaal geen onderzoek gedaan naar de duif. Wat we wel weten, is dat er in Amsterdam het meeste duiven zitten, gevolgd door Rotterdam en pas daarna Utrecht. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de voedselvoorraad: toeristen laten in onze hoofdstad overal voedsel slingeren, wat door duiven wordt opgeruimd.

Ook nestgelegenheid speelt een rol: in Amsterdam staan veel oude gebouwen en bruggen waar op randen en richels de stadsduiven hun nesten bouwen. Maar in hoeverre dit echt de oorzaak is van het verschil in aantallen is onbekend. Om wat meer duidelijkheid te scheppen over het leven van de duiven in Utrecht, hebben Goerlich en Schaake een grote Utrechtse duiventelling op touw gezet. Schoolklassen worden in groepjes opgedeeld en moeten in verschillende kilometerhokken een uur lang duiven tellen. Zo kun je in korte tijd een heel groot gebied beslaan.

De duif is interessant omdat hij als modelsoort kan dienen voor andere stadsdieren. Wat de duif kan, kunnen andere stadsdieren misschien ook. Daarom wil Goerlich alles weten over de duiven in de stad. Hoe ze zich voortplanten bijvoorbeeld, maar ook hoe ze eruit zien. De kleur van het verenpakket van de stadsduif zegt namelijk iets over hun immuunsysteem. Het donkere pigment in de veren kan vervuilende stoffen zoals zware metalen opslaan. Het vermoeden is dus dat op zwaar vervuilde plekken in de stad donkerdere duiven voorkomen. Of dit echt zo werkt, moet blijken met de data van de kinderen van Academie Tien.

Vorig jaar, in onze televisie-uitzending over Utrecht vertelde Vivian Goerlich ook al over de stadsduif. Dat fragment kun je hieronder terugzien, of kijk hier naar de hele uitzending.