De bijzondere planten van het ‘oeverkruidverbond’

Dankzij de unieke omstandigheden van de peelvennen komt hier een bijzondere plantengemeenschap voor: het oeverkruidverbond. Door vervuiling waren ze verdwenen, dankzij herstelwerkzaamheden zijn ze weer terug! Ecoloog Arjan Ovaa legt ons uit wat het oeverkruidverbond is en laat wat bijzondere soorten zien. 

In de eerste decennia van de vorige eeuw waren de Peelvennen veruit het meest waardevolle vensysteem van Nederland. Over tientallen hectaren kwamen allerlei zeldzame planten voor zoals waterlobelia, grote en kleine biesvaren en oeverkruid. Maar door de achteruitgang onder invloed van landbouw en verdroging verdwenen de soorten stuk voor stuk. Tot er eind van de jaren tachtig bijna niets meer van over was.  

Dankzij de aanleg van wat watergangen die het natuurgebied scheiden van de omliggende landbouw, kwam er niet langer vervuild water in De Banen terecht. Limburgs Landschap liet het ven leeglopen zodat het makkelijker uitgebaggerd kon worden. Direct zagen ze honderden kleine biesvarens kiemen op de drooggevallen bodem. Bij het uitbaggeren is een deel van het oppervlak onaangetast gebleven zodat deze planten de kans kregen zich verder uit te breiden over de opgeschoonde omgeving. Nu groeien er tal van bijzondere planten. 

Een deel van de peelvennen, Sarsven en de Banen, is Natura 2000-gebied. Het gebied heeft deze status gekregen vanwege een bijzondere plantengemeenschap: oeverkruidverbond. Dit zijn planten die op droogvallende oevers van vennen voorkomen nadat het water in de zomer is gezakt. Dat het een verbond is, betekent niet dat de planten genetisch nauw aan elkaar verwant zijn. Het zijn planten uit andere families die samen voorkomen en dezelfde omstandigheden nodig hebben. In dit geval zijn dat droogvallende oevers van vennen onder relatief voedselarme omstandigheden. 

Veel planten in het oeverkruidverbond zijn redelijk sprietige planten, zoals oeverkruid, pilvaren, waterbies en kruipend moerasweegbree. Maar je hebt ook soorten als moerashertshooi met brede bladeren. Het grootste deel sterft af wanneer ’s winters het water weer hoog staat en komt weer op vanuit het zaadje wanneer het water zakt.

Er zijn ook soorten die afsterven tot de wortel en vanuit daar weer opkomen, zoals de pilvaren. Het bijzondere van deze planten is dat de zaden nog heel lang kiemkrachtig blijven. Ook na lange tijd in de grond te hebben gezeten, kunnen ze dus nog opkomen. Het Limburgs Landschap heeft dan ook geen planten hoeven aanbrengen, alles is op eigen kracht weer teruggekomen. 

Kijk zondag 20 oktober 2024 om 19.25 uur naar de uitzending over de Peelvennen op NPO 2!