Chris van Leeuwen: de Nederlandse Darwin

Van natuurvorsers Jac. P. Thijsse en Eli Heimans hebben de meeste natuurkenners wel gehoord, maar hoe bekend is Chris van Leeuwen? Weinig of niet, maar deze ecoloog verdient wel een voetstuk, vindt boswachter en fan Henk-Jan van der Veen van Staatsbosbeheer. “Ik noem hem de Nederlandse Darwin”, zoals Van Leeuwen halverwege vorige eeuw de natuur in kaart heeft gebracht. “Hij keek op geheel eigen wijze naar de verschillen in de natuur”.

Dat was niet de enige verdienste van Chris van Leeuwen. Hij werkte bij het toenmalige RIN (Rijks Instituut voor Natuurbeheer) en vervolgens bij Staatsbosbeheer. De processen die hij in de natuur zag, werkte hij uit tot zijn relatietheorie: als je in de natuur het één doet, kun je het ander verwachten. Planten groeien nooit zomaar op een plek, dat heeft altijd een oorzaak. En dynamische natuur levert minder soorten op dan natuur die met rust wordt gelaten. “In het Waddengebied, waar veel dynamiek is, storm en golflag, en dan zie je aan de planrengroeu dat het veel minder is, terwijl in een blauwgrasland in Twente bijvoorbeeld veel meer rust is. In al die rust kunnen planten zich optimaal ontwikkelen.

Dat klinkt anno nu vrij logisch, maar dat was 60, 70 jaar geleden echt nieuw”, zegt Henk-Jan van der Veen.”Chris van Leeuwen heeft ervoor gezorgd dat er voor natuurbeheerders een soort handvat kwam om een terrein goed te beheren, tot die tijd was daar weinig van bekend in de praktijk”. Hij was ook de bedenker van de wet van behoud van ellende. “Als je het ene doet, kan dat wel eens ten koste gaan van het andere”, lacht Henk-Jan van der Veen. “Echt een Chris van Leeuwen-uitspraak, zoals Cruijff zei: elk voordeel heb z’n nadeel. Eigenlijk zien we de theorieën van hem overal heden ten dage in de natuur”