Boren in het Uddelermeer

Het Uddelermeer is een uniek stukje Nederland: nergens anders dan hier vind je in de bodem een natuurlijk archief van de laatste ijstijd tot nu. Het is een ware schatkamer voor wetenschappers.

Het Veluwse Uddelermeer is maar liefst 20 m diep. Het meer is in de loop der eeuwen echter grotendeels opgevuld met plantenresten. Het water staat nu nog slechts 1,3 m diep.

Veel van dergelijke meertjes zijn ooit uitgebaggerd. Bij het Uddelermeer is dat nooit gebeurd; daar is die eeuwenoude laag bagger altijd ongemoeid gebleven. Dat maakt die bodem tot een schatkamer voor wetenschappers, want je kunt tot in het staartje van de laatste ijstijd – 14.000 jaar geleden - terugkijken in de tijd.

Fysisch geograaf Stefan Engels is er dolblij mee; hij boort in de sedimentenbodem van het Uddelermeer met één hoofdvraag: hoe heeft de natuurlijke klimaatverandering de omgeving veranderd? Het antwoord is belangrijk om voorspellingen te kunnen maken voor de toekomst. Zodat je weet hoe we in de toekomst kunnen of moeten leven.

Stuifmeelkorrels
De bodemmonsters die hij neemt, ‘leest’ hij vervolgens uit. De stuifmeelkorrels die hij vindt zeggen bijvoorbeeld iets over de omgeving: wat groeide er aan landplanten? Vindt hij stuifmeelkorrels van gewassen, dan betekent dat dat er mensen hebben geleefd.

Informatie over het meer zelf krijgt de onderzoeker van de fossiele hoofdjes van dansmuggen die hij vindt. In het meertje hebben altijd dansmuggen gezeten; op dit moment leven er ook wel 50 soorten. Vindt Stefan in een aardlaag geen muggensoorten die op grote diepte leven, dan weet hij dat de waterspiegel van het meer op dat moment laag stond. Hij ziet dus aan de aanwezigheid van bepaalde fossiele muggen dat de waterspiegel stijgt of daalt.

Blauwalg
Soms kom je bij een onderzoek ook onverwachte dingen tegen; in dit geval het raadsel van de groenblauwe soep. In het Uddelermeer geldt een zwemverbod vanwege de cyanobacterie: blauwalg. Dat is een bacterie die veel voedingstoffen nodig heeft en je ziet ‘m dus vaak in water dat door de landbouw is vervuild. Men dacht dat die landbouwvervuiling ook in het Uddelermeer de oorzaak was van de blauwalg. Maar onderzoeker Stefan Engels kwam er met z’n bodemmonsters achter dat die bacterie er in de Middeleeuwen ook al zat. Er is dus weinig aan te doen.

Eerdere uitzending over de Pingo-ruïne Uddelermeer