BirdEyes: de wereld door de ogen van vogels

Met het nieuwe onderzoekscentrum BirdEyes, gaat de Rijksuniversiteit Groningen de wereld onderzoeken via de ogen van trekvogels. "We willen de verwondering weer terugbrengen in de wetenschap", zegt de aanstaande directeur, Johan van de Gronden.

BirdEyes (voluit: BirdEyes, Centrum voor wereldwijde ecologische verandering) is een initiatief van hoogleraar trekvogelecologie Theunis Piersma en wordt gevestigd in Leeuwarden, als dependance van de Groningse Rijksuniversiteit. Het team kan bij de aftrap meteen al een opvallende transfer melden: Johan van de Gronden, de oud-directeur van het Wereld Natuur Fonds en huidige directeur van KWF Kankerbestrijding, maakt de overstap van een van de grootste ngo's naar een 'academische start-up'. "Ik volg daarmee mijn passie voor de natuur", zegt Van de Gronden over deze opmerkelijke stap. "Ik deel ook een visie met Piersma, dat we beter moeten leren luisteren naar alle organismen om ons heen."

BirdEyes wordt mogelijk gemaakt door het gegeven dat de Groningse onderzoekers in samenwerking met collega's van o.a. het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee en de Universiteit van Amsterdam inmiddels duizenden vogels van zendertjes hebben voorzien. "Daardoor is het mogelijk geworden om vogels niet als één grote, gemiddelde groep te zien, maar als individuen, die beslissingen nemen op basis van wat de wereld om hen heen te bieden heeft. Die vogels wijzen ons daarmee op klimaatverandering, op aantasting van het landschap en op veranderingen in hun voedsel", zegt Van de Gronden over die nieuwe aanpak.

De dagelijkse leiding van BirdEyes is in handen van Emma Penning, die tegelijk ook onderzoeker is van de drieteenstrandloper. "Dat is opvallend genoeg één van de vogels die het relatief goed doet", ziet Penning. "We denken dat de soort profiteert van het veranderende klimaat, waardoor garnaaltjes iets vroeger aan hun voortplanting zijn begonnen. Die sluit nu toevallig beter aan op de trek van de drieteentjes die garnalen eten, waardoor die in een betere conditie naar de broedgebieden in Groenland kunnen vertrekken. Maar ondertussen wijzen de drieteentjes ons dus wel op de effecten die het veranderende klimaat heeft op de natuur. De drieteen profiteert daar misschien van, andere soorten hebben het juist moeilijker." 

De onderzoekers van BirdEyes willen de resultaten van hun onderzoek niet alleen langs de traditionele weg, in wetenschappelijke bladen als Nature of Science naar buiten brengen. Ze willen nadrukkelijk ook andere wegen bewandelen, zoals via het theater. Wetenschapper Penning schrikt daar niet voor terug. "Zeker, wetenschap draait om nuances, en om het rekening houden met onzekerheden. Maar tegelijk draait wetenschap ook om de fascinatie over een piepklein drieteenkuiken, dat amper twee maanden nadat die uit het ei komt in Groenland, al duizenden kilometers naar onze Waddenzee kan vliegen. Met dat verhaal moeten we veel meer mensen bereiken dan alleen maar de groep die de wetenschappelijke bladen leest." 

Verdere informatie over dit nieuwe onderzoekscentrum staat op hun website: www.birdeyes.org