Bijensterfte en gif: Henk Tennekes had gelijk

Deze week, op dinsdag 7 juli 2020, overleed toxicoloog Henk Tennekes. Hij was één van de eerste wetenschappers in Nederland die verband legde tussen het gebruik van neonicotinoïden (een bepaald type bestrijdingsmiddelen) en bijensterfte. Lange tijd werd hij door de gevestigde wetenschap en de fabrikanten van neonicotinoïden weggehoond. Maar Tennekes streed door, en zou dat blijven doen, naar eigen zeggen “tot de laatste snik”. En met succes: inmiddels is het gebruik van enkele van die stoffen, waaronder imidacloprid, verboden (behalve in kassen).

“De verdienste van Henk Tennekes is geweest dat hij aandacht heeft weten te krijgen voor de risico’s van neonicotinoïden”, zegt Paul van den Brink, hoogleraar chemische stressecologie aan de Wageningen Universiteit. Van den Brink behoorde vroeger tot het kamp van wetenschappers dat onder vuur werd genomen door Tennekes, die overigens zelf ooit promoveerde in Wageningen en zijn eigen adviesbureau had. Maar na onderzoek van Van den Brink naar de invloed van imidacloprid op waterbeestjes, bleek dat niet alleen de dosis van het bestrijdingsmiddel van belang was, maar ook de tijd waaraan een organisme aan het gif is blootgesteld, iets wat Tennekes altijd al beweerd had. “Daar bleek hij toen gelijk in te hebben”, bevestigt de hoogleraar.

Van den Brink heeft Tennekes een paar weken vóór z’n dood nog bezocht. “Toen bespraken we de laatste onderzoeksresultaten en drukte hij me op het hart vooral dóór te gaan met het onderzoek naar neonics”, zegt Van den Brink.
Wat dreef toxicoloog Henk Tennekes? In een interview dat de VARA-radio in 2013 met hem had, zei Tennekes: “ik denk aan de wereld van morgen, waarin mijn kleinkinderen moeten leven. Als we op dit moment zó doorgaan, roeien we de insecten uit, blijft er helemaal geen natuur over en komt onze voedselvoorziening enorm in gevaar”. Hoewel hij er vaak emotioneel en met gestrekt been in ging, menig collega-wetenschapper tegen zich in het harnas joeg en zelfs klanten van z’n eigen adviesbureau kwijtraakte, bleef hij tot het laatst betrokken en strijdbaar.“Ik blijf aan de bel trekken, tot de laatste snik” zei hij in 2013. Henk Tennekes is 69 jaar geworden.