Alarmerende reacties op uitkomsten nieuwste IPCC klimaatrapport

In het meest recente klimaatrapport van het VN-klimaatpanel IPCC komt naar voren dat het steeds waarschijnlijker wordt dat de aarde in de nabije toekomst met meer dan 1,5 graad opwarmt. Dat terwijl dit grote gevolgen met zich mee kan brengen, zoals hitte en droogte of extreme regenval. Sommige wetenschappers zien de veelbesproken "1,5" al langer niet meer als realistisch. Het IPCC laat de mogelijkheid om het doel te halen nog wel open, op zijn minst in theorie. Veel partijen en organisaties laten weten alles op alles te willen zetten om het doel te bereiken.

In de meeste scenario's is de grens van 1,5 graad al tussen 2030 en 2035 bereikt. De onderzoekers hebben ook een hoopvolle boodschap: het is nog mogelijk om een leefbare en duurzame toekomst voor iedereen veilig te stellen. Er zijn namelijk veel uitvoerbare en effectieve opties om de uitstoot te verlagen en die worden bovendien betaalbaarder.

"Het is nog net niet te laat om de ergste gevolgen van klimaatverandering te vermijden", zegt hoofddirecteur Maarten van Aalst van het KNMI. "Maar dan moet de uitstoot van broeikasgassen sneller naar beneden en moeten we ons beter aanpassen aan de gevolgen." Het KNMI was als wetenschappelijke vertegenwoordiger voor Nederland aanwezig bij de vergaderingen van het IPCC. Het rapport laat volgens Van Aalst zien dat klimaatverandering urgenter is dan ooit. "Ook in Nederland zien we de gevolgen." Hij wijst onder meer naar de overstromingen in Limburg, de hoge kosten die de afgelopen droge zomers met zich meebrachten en de honderden mensen die overleden door hittegolven.

Ook volgens natuurorganisaties Greenpeace en Milieudefensie is het nog mogelijk om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius, door alles op alles te zetten. Het is dan wel "alle hens aan dek", benadrukt Peer de Rijk van Milieudefensie. De natuurorganisaties laten het doel van 1,5 graad niet los, "want elke tiende graad meer opwarming heeft vergaande gevolgen voor mens en milieu", aldus De Rijk. "Grote vervuilende bedrijven moeten veel meer dan nu meedoen en verantwoordelijkheid nemen."

Faiza Oulahsen, hoofd klimaat en energie bij Greenpeace Nederland, beklemtoont dat de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd gehalveerd moet zijn in 2030. "De oplossing voor dit probleem is duidelijk en voor de hand liggend: stoppen met verbranden van olie, kolen en gas. Dit zou de hoogste prioriteit moeten zijn van onze overheden, als we de klimaatcrisis ook echt als crisis gaan aanpakken." Zij vindt het belangrijk dat de vervuiler betaalt. Zo hebben rijke landen vaak al langere tijd meer broeikasgassen uitgestoten dan armere landen. Ondertussen lopen deze arme landen vaak meer risico bij een klimaatramp. Nederland moet dus meer doen, vindt ze. "Dat is klimaatrechtvaardigheid."

Groene en maatschappelijke organisaties pleiten voor grotere ambities in de strijd tegen klimaatverandering. Ze zien een extra aansporing voor overheden om meer actie te ondernemen. Het Wereld Natuur Fonds (WWF) vindt dat de boodschap van het IPCC "luid en duidelijk" is. "De wereld bevindt zich in een diepe klimaatcrisis en we doen niet genoeg", vat de organisatie het laatste rapport samen. Voor het WWF onderstreept dit rapport ook de noodzaak om de natuur beter te beschermen, herstellen en duurzaam te beheren. Dat noemt de organisatie "urgenter dan ooit". Want de natuur is "onze grootste bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering". Het WWF wijst erop dat oceanen, planten, dieren en de bodem meer dan de helft van de CO2-uitstoot die mensen veroorzaken opnemen.

Het Climate Action Network (CAN) benadrukt dat de reeks IPCC-rapporten die nu is afgesloten aantoont dat er "een onmiskenbare wetenschappelijke consensus" is over "de urgentie van de klimaatcrisis, de hoofdoorzaken en de verwoestende gevolgen ervan". Die gevolgen zijn vooral te voelen in de meest kwetsbare regio’s op aarde, aldus CAN, een internationale koepelorganisatie waar vanuit Nederland onder meer Milieudefensie en Natuur & Milieu bij zijn aangesloten. Het beperken van de opwarming tot 1,5 graad ten opzichte van voor de industrialisatie is niet zomaar een modewoord "of een wensenlijstje van milieuactivisten", zegt CAN verder. "Het is een overlevingsdoel." De klimaatkoepel is kritisch over de plannen die de EU tot nu toe heeft gemaakt om de uitstoot met 55 procent te verlagen tegen 2030, ten opzichte van 1990. Volgens CAN zou Europa minstens op 65 procent moeten mikken. Dat is "een kwestie van wetenschap en wereldwijde gelijkheid".

Ook Oxfam Novib legt de nadruk op de ongelijkmatig verdeelde gevolgen van de opwarming van de aarde. "Vooral mensen die in armoede leven en zich niet kunnen wapenen tegen de effecten van klimaatverandering, worden het zwaarst getroffen. Een wereldwijde stijging van slechts 1,1 graad Celsius leidt in Oost-Afrika al tot jarenlange droogte, misoogsten en sterfte van vee met massale honger tot gevolg", aldus de ontwikkelingsorganisatie. Die voegt eraan toe dat het Nederlandse kabinet "de alarmsignalen van de wetenschap niet serieus neemt". Want jaar op jaar blijkt uit publicaties van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat Nederland de eigen klimaatdoelen nog niet haalt.

VN-secretaris-generaal António Guterres roept rijke landen op om sneller klimaatneutraal te zijn dan arme landen, het liefst al in 2040. De rijke landen hebben immers met hun industrialisatie in het verleden al veel meer broeikasgassen uitgestoten dan arme landen. Dat is nodig om de "klimaattijdbom" te ontmantelen, aldus de chef van de Verenigde Naties. "De mensheid bevindt zich op dun ijs. En dat ijs smelt snel." Hij benadrukt dat de wereld nog steeds de mogelijkheid heeft om de aarde niet met meer dan 1,5 graad te laten opwarmen. Opkomende economieën moeten volgens hem rond 2050 klimaatneutraal zijn.

Ook de Nederlandse regering ziet de ernst in van de situatie. Linkse oppositiepartijen roepen op tot actie en wijzen op de ernstige gevolgen als de aarde meer opwarmt dan 1,5 graad. Het is aan de politiek om moed te tonen en de knopen door te hakken om onze planeet leefbaar te houden", zegt GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger in een reactie op het rapport. "Het kabinet haalt jaar op jaar de klimaatdoelen niet. Het kabinet moet stoppen met dralen."

"Het belang van de 1,5 graad is te groot, er is meer klimaatactie en commitment nodig", zegt minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) via zijn woordvoerder over de conclusie van het IPCC-rapport. De grens van 1,5 graad is volgens de zegsman van Jetten zo belangrijk "omdat bij verre overschrijding een aantal kantelpunten worden overschreden". Na die kantelpunten is er volgens wetenschappers geen weg meer terug. Bij de vorige klimaattop in Egypte is volgens de bewindsman veel voortgang geboekt wat betreft de compensatie van klimaatschade. "Schade compenseren zonder inzet om die te voorkomen is dweilen met kraan open", zegt de woordvoerder. Daarom wordt dat het belangrijkste punt voor het kabinet bij de volgende klimaattop in Dubai.

Volgens Joris Thijssen (PvdA) moet Nederland "aan de bak" om de 1,5 graad nog te kunnen halen. "En dat moet natuurlijk wel sociaal. Want de klimaattransitie zal sociaal zijn of niet zijn", zegt hij in een tweet.

"Veel minder vliegen, veel minder vlees en zuivel, veel minder verspilling, veel meer natuur", somt Christine Teunissen van de Partij voor de Dieren op wat er volgens haar moet gebeuren in deze "klimaatnoodtoestand"

"Voor degenen die nu geboren worden zal klimaatverandering, tegen de tijd dat ze oud zijn, zeer ernstige gevolgen hebben", twittert D66-Kamerlid Raoul Boucke. "Daarom hebben we in Nederland zulke hoge klimaatambities."

Ook Silvio Erkens van regeringspartij VVD ziet in het rapport het bewijs dat "we ambitieus door moeten" met de klimaat- en energietransitie. "Op het moment vertragen we de energietransitie door jarenlang vast te lopen in bureaucratische procedures. Hier zit de sleutel tot het versnellen van de uitvoering. Uiteindelijk is het via het praktisch uitvoeren van plannen dat we versneld duurzamer worden, niet met meer plannen op papier."

Het rapport maakt "ondubbelzinnig" duidelijk dat de inspanningen om emissies te verminderen, moeten worden opgevoerd. Er is meer ambitie nodig, twittert vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie in een reactie. "Dit is existentieel. We moeten versnellen."

Timmermans, die verantwoordelijk is voor klimaatbeleid bij de commissie, roept alle partijen op actie te ondernemen om te zorgen dat "we de 1,5 graad opwarming binnen bereik houden, zoals we in Glasgow en Sharm el-Sheikh hebben beloofd". "Hoe langer we wachten met verregaande emissiereducties, hoe hoger de risico's, hoe meer schade." Daarbij worden degenen die het minst hebben bijgedragen aan de opwarming volgens hem het hardst getroffen.

Volgens hem tast de klimaatcrisis de natuur en de gezondheid aan en zorgt die voor voedsel- en wateronzekerheid. Krachtig binnenlands beleid is nodig om de klus te klaren, stelt hij. Landen moeten hun nationale doelstellingen opschroeven, zoals de EU-landen hebben aangekondigd te zullen doen. "Elke fractie van een graad is van belang", aldus Timmermans, "en elke stap die we als beleidsmakers zetten, maakt een verschil voor de toekomstige gezondheid en welvaart van onze burgers".

Bron: ANP